2024 yılında gösterime giren “Kuti” filmi, Nijeryalı efsanevi aktivist ve eğitimci Funmilayo Ransome-Kuti’yi merkezine alarak onun mücadeleci ruhunu ve Pan-Afrikanizm içindeki yerini yeniden gündeme getirmiştir. Kuti ve onun gibi kadın aktivistlerin mücadelesi, bugün de dünyanın dört bir yanında yankılanmaya devam etmektedir.

• MEHMET BAYDEMİR
• 14 Nisan 2025

Pan-Afrikanizm hareketi, tarih boyunca yalnızca erkek liderlerle değil, kadın aktivistlerin de öncü rolleriyle şekillenmiştir. Ancak bu kadınların katkıları çoğu zaman gölgede kalmış, hak ettikleri ilgiyi görmemiştir (Lewis, 2019). 2024 yılında gösterime giren “Kuti” filmi, bu durumu değiştirme potansiyeline sahip önemli yapımlardan biridir. Film, Nijeryalı efsanevi aktivist ve eğitimci Funmilayo Ransome-Kuti’yi¹ merkezine alarak onun mücadeleci ruhunu ve Pan-Afrikanizm içindeki yerini yeniden gündeme getirmiştir (Adeyemi, 2024). Film, Kuti’nin sömürge yönetimine karşı verdiği mücadeleyi, kadın hareketleriyle kurduğu güçlü bağları ve Afrika’nın bağımsızlık sürecine katkılarını ele almaktadır (Eze, 2024). Kuti’nin hikâyesi, yalnızca bireysel bir direnişin değil, Afrika’daki pek çok kadının mücadelesinin sembolü olarak işlenmektedir. Kadınlara yönelik vergiye karşı başlatılan direnişi anlatan film, esas itibarıyla 1929’daki ‘Kadın Savaşı’na² da bir selam niteliği taşımaktadır. Sömürge dönemini ele alan yeterli sayıda Afrika filmi üretilmediği düşünüldüğünde, Funmilayo Ransome-Kuti’nin hikâyesi saygıyı hak eden bir anlatı sunmaktadır.

Ancak film, Pan-Afrikanizm ve kadın hakları mücadelelerine dair önemli bir bakış açısı sunmasına rağmen Avrupa ve Amerika’daki anaakım medya tarafından yeterince ilgi görmemiştir. Bu durum, yalnızca sinemasal bir eksiklik değil, aynı zamanda küresel ölçekte Afrika’nın tarihsel ve kültürel mirasına karşı süregelen kayıtsızlığın bir göstergesidir. Avrupa ve Amerika’daki film eleştirmenlerinin, filme dair derinlemesine incelemelerde bulunmamaları, Afrikalı figürlerin ve onların mücadelelerinin dışlanması, yalnızca bir sinema filmiyle sınırlı kalmayıp, tüm bir kültürel ve tarihsel mirasın göz ardı edilmesi anlamına gelmektedir. Filmin anlatım tarzı da bu bağlamda değerlendirilmeye değerdir; sinematografik anlatımı, Kuti’nin politik bilincini ve stratejilerini nasıl yansıttığı konusunda daha fazla analiz yapılması gerekmektedir.

Funmilayo Ransome-Kuti: Bir Özgürlük Savaşçısı

Funmilayo Ransome-Kuti, yalnızca Nijerya’nın değil, tüm Afrika kıtasının en önemli kadın aktivistlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Kadın hakları, sömürgecilik karşıtı mücadele ve eğitim reformları konularında verdiği mücadele, onu 20. yüzyılın en etkili Afrikalı liderlerinden biri haline getirmiştir (Adebayo, 2015). Nijerya’da kadınların siyasi temsili için mücadele eden Kuti, aynı zamanda kadınların ekonomik özgürlüğü, sosyal hakları ve eğitime erişimi için de önemli çabalar göstermiştir. Kuti’nin aktivizmi, eğitimle başlamıştır. Nijerya’da Batılı tarzda eğitim alan ilk öğrencilerden biri olan Kuti, daha sonra öğretmenlik yaparak genç kızların eğitimine öncelik vermiştir. Kadınların toplumsal hayatta daha fazla söz sahibi olması gerektiği fikrini benimseyen Kuti, bu doğrultuda mücadele etmeye başlamıştır (Kolawole, 1997).

Kuti, 1940’larda, sömürge yönetimi altında kadınların karşılaştığı ekonomik ve sosyal baskılara karşı mücadele etmek amacıyla Abeokuta Kadınlar Birliği’ni (AWU) kurmuştur. Bu birlik, kadınların vergi politikalarından eğitim reformlarına kadar birçok konuda seslerini duyurmalarına olanak tanınmıştır (Oyewumi, 1997). AWU, kısa sürede Nijerya’nın en güçlü kadın örgütlerinden biri haline gelmiş ve binlerce üyesiyle hükümetin baskıcı politikalarına karşı direniş göstermiştir (Johnson, 2001).

Mücadelesi sadece Nijerya sınırları içinde kalmamış ve Kuti, uluslararası arenada da kadın hakları ve sömürgecilik karşıtı hareketlerin önemli bir sesi olmuştur. 1950’lerde çeşitli uluslararası konferanslara katılarak Afrika’daki kadın hareketlerini desteklemiş ve küresel düzeyde Pan-Afrikanizm ideallerini savunmuştur (Bastian, 2002). Sovyetler Birliği, Çin ve diğer sosyalist ülkelerde........

© Perspektif