MAZLUMUN AHI, İNDİRİR ŞAHI

“Mazlumun ahı, indirir şahı” cümlesi, büyük anlamlar taşıyan bir atasözüdür. Onu izah etmeden önce, atasözü hakkında bazı bilgileri vermek istiyorum. Atasözleri, hem gerçek, hem de mecaz anlamlarında kullanılabilen özlü ve kısa sözlerdir. Her toplumun kültüründe kendine göre ulusal varlıklar haline gelmiş inandırıcı atasözleri vardır. Atasözleri, geniş halk yığınlarının yüzyıllar boyunca yaşadıkları tecrübe ve deneyimlere dayanan düşüncelerden doğmuşlardır. Özünü geçmişten alan atasözleri, geleceğe yönelik yol gösterirler. Atasözlerinin hem biçim hem de kavram açısından çeşitli özellikleri vardır.

Kalıplaşmış sözler olan atasözleri, çoğunlukla bir iki cümleden oluşan kısa ve özlü sözlerdir. Atasözleri, doğa olaylarının, sosyal ve toplumsal hadiselerin nasıl olageldiklerini belirtirler. Birtakım gerçekleri, bilgileri, felsefeleri, anlam dolu düşünceleri bildirmek suretiyle yol gösteren atasözleri, mantığa dayanarak doğrudan doğruya ahlak dersleri, öğüt ve nasihatleri vermektedirler. Ayrıca atasözleri, töre, gelenek ve bazı inanışları da bildirmektedir.

Atasözlerinin “temsili” ve “mecazi” olanları olduğu gibi, olmayanları da vardır. Örneğin “Mum dibine ışık vermez” ve “Damlaya damlaya göl olur” atasözleri mecazidir. “Bugünün işini yarına bırakma” ve “Akıllı düşman akılsız dosttan hayırlıdır” gibi atasözleri ise, mecazi değildir. “Can boğazdan gelir” ve “Balık baştan kokar” türü atasözleri de kinayelidirler.

Arapça kökenli bir kelime olan “darb-ı mesel” de atasözleri anlamında kullanılmaktadır. Aslında “emsâl”, atasözü, “darb-ı mesel” ise, böyle........

© Mir'at Haber