İslam’ın miras taksimi modern zamanlarda çokça eleştiriye konu olmuştur. Feraiz ilmi bilinmeden hükümler yürütmek isabetli olmaz. Çoğu zaman İslam’a karşı duyulan husumetin bir aracı olarak miras hukuku gündeme getirilip İslam’ın kadını mağdur ettiği iddia edilir. Mesele öyle değildir. Miras ve mirasın feraiz çerçevesinde bölüşümü şehirli hayatın önemli konularından biridir. Bu bağlamda büyük fakih sahabilerden Abdullah ibn-i Mes’ud “Bir insan feraizi, haccı ve talakı (boşama hukukunu) bilmedikten sonra, onun çöl halkından ne farkı kalır?” demiştir.

Nisa sûresinin 11 ve 12. ayetleri beş ana kategoride mirası düzenlemektedir:

a) Ölenin geride bıraktığı mal veya servetin çocukları arasında dağıtılması;

b) Ölen kişinin geride bıraktığı anne ve babasına düşen pay;

c) Eşlerden birinin ölmesi durumunda geride kalan eşin miras hakkı;

d) “Kelale”nin mirası, yani yakınlık derecesine göre mirastan hak sahibi olunması, burada da kan ve akrabalık bağı, evlilikten doğan haklar ile ölenin çocuğu, annesi ve babasının olmaması durumunda ortaya çıkan durum;

e) Mirasın ölenin borcunun ödenmesinden ve yapacağı meşru vasiyetin ayrılmasından sonra taksim edilmesi konusu.

Burada söz konusu hükümlerin ayrıntılarına girmek yeri değildir. Konuyla ilgili fıkıh kitaplarının feraiz bölümlerinde geniş bilgiler var.

Miras, borcun ve vasiyet edilen miktarın düşülmesinden sonra hesaplanır. Borcun sahici olması, ölenin yasal varislerinden bir kısmını veya tümünü mahrum bırakmasını amaçlamak üzere sahte/hileli borç yükümlülüğü altına girdiğini beyan etmemesi gerekir. Vasiyet de, genellikle mirasçıların dışındaki yakınlara, yoksullara veya hayır kurumlarına kişinin ölmeden önce servetinden bir bölümünü ayırması demektir ki, bu hiçbir şekilde bırakacağı mal veya servetin üçten birinden fazlası olmaz. Daha fazla olunca yasal varisleri zarara sokar. (Bkz. Müslim, Vasiyet, 1). Genel kabul gören görüş, vasiyetin varisleri kapsamayacağı yönünde olmuştur. Aksini düşünenler de vardır. Burada şu soru sorulmaya değer görünmektedir:

32. ayetin inişine teşkil eden sebep aslında mirastaki bölüşümün illeti hakkında bize fikir vermeye yeter.........

© Mir'at Haber