Fransız Cumhûriyeti Esâsiyesi’nin “Dibâce”si, bizim için de bir ilhâm kaynağıdır

Bunun gibi, -yukarıda Collin’in de işaret ettiği vechiyle- 2. Cihân Harbinden çıkan Fransa, 27 Ekim 1946 Esâsiyesi’ne, İnsan Hakları Ahlâkını, binâenaleyh hüriyetci-cem’iyetci cepheleriyle Asrî Demokrasi anlayışını pek güzel dile getiren bir “Dibâce (Préambule)” metni koymuştur. 1789 Beyânnâmesi’ni tamâmlıyan bu metinde şöyle denmektedir:

“1. İnsan şahsını boyunduruk altına almıya ve alçaltmıya teşebbüs eden rejimlere karşı hür milletler tarafından kazanılan zaferin ertesinde, Fransız halkı, yeniden îlân eder ki ırk, dîn veyâ inanc farkı gözetmeksizin her insan devredilemez ve kudsî haklara mâlikdir. Ayrıca, 1789 Haklar Beyânnâmesi tarafından ortaya konan İnsan Hak ve Hürriyetleri ile Cumhûriyet kânûnlarınca tanınan temel umdeleri de alenen ve tekrâren têyîd eder. (Au lendemain de la victoire remportée par les peuples libres sur les régimes qui ont tenté d'asservir et de dégrader la personne humaine, le peuple français proclame à nouveau que tout être humain, sans distinction de race, de religion ni de croyance, possède des droits inaliénables et sacrés. Il réaffirme solennellement les droits et libertés de l'homme et du citoyen consacrés par la Déclaration des droits de 1789 et les principes fondamentaux reconnus par les lois de la République.)

“2. Bundan başka, aşağıdaki siyâsî, iktisâdî ve ictimâî esâsların da zamânımız için husûsen elzem olduklarını îlân eder (Il proclame, en outre, comme particulièrement nécessaires à notre temps, les principes politiques, économiques et sociaux ci-après):

“3. Kânûn, bütün sâhalarda, kadına erkeğinkilerle müsâvî haklar garanti eder. (La loi garantit à la femme, dans tous les domaines, des droits égaux à ceux de l'homme.)

“4. Hürriyet uğrundaki faâliyeti sebebiyle zulme uğrıyan her insan, Cumhûriyet topraklarına ilticâ hakkına sâhibdir. (Tout homme persécuté en raison de son action en faveur de la liberté a droit d'asile sur les territoires de la République.)

“5. Herkesin çalışma vazîfesi ve bir iş elde etme hakkı mevcûddur. Hiç kimse, çalışma veyâ iş hayâtında, menşêi, kanâatleri veyâ inancları sebebiyle mağdûr edilemez. (Chacun a le devoir de travailler et le droit d'obtenir un emploi. Nul ne peut être lésé, dans son travail ou son emploi, en raison de ses origines, de ses opinions ou de ses croyances.)

“6. Her insan hak ve menfâatlerini sendika faâliyetiyle müdâfaa edebilir ve istediği sendikaya âzâ olabilir. (Tout homme peut défendre ses droits et ses intérêts par l'action syndicale et adhérer au syndicat de son choix.)

“7. Grev hakkı, bunu tanzîm eden kânûnlar çerçevesinde kullanılır. (Le droit de grève s'exerce dans le cadre des lois qui le réglementent.)

“8. Her çalışan, çalışma şartlarının kollektif bir şekilde (toplu pazarlık usûlüyle) tesbîti ile, şirketlerin idâresine, temsîlcileri vâsıtasıyle katılır. (Tout travailleur participe, par l'intermédiaire de ses délégués, à la détermination collective des conditions de travail ainsi qu'à la gestion des entreprises.)

“9. İşletilmesi millî bir âmme hizmeti veyâ fiilî birer inhisâr vasfı arzeden veyâ kazanan her mal, her şirket cem’iyetin mülkiyetine geçmelidir. (Tout bien, toute entreprise, dont l'exploitation a ou acquiert les caractères d'un service public national ou d'un monopole de fait, doit devenir la propriété de la collectivité.)

“10. Millet; ferd ve âileye gelişmeleri için lüzûmlu şartları sağlar. (La Nation assure à l'individu et à la famille les conditions nécessaires à leur développement.)

“11. Başta çocuk, anne ve yaşlı çalışanlar olmak üzere herkese, sağlığın korunmasını, maddî emniyeti, dinlenmeyi ve serbest vakti (loisirs) garanti eder. Yaşı, bedenî veyâ zihnî veyâhud iktisâdî vazıyeti sebebiyle çalışma imkânına sâhib olmıyan her insan, cem’iyetten uygun geçim vâsıtaları elde etme hakkına sâhibdir. (Elle garantit à tous, notamment à l'enfant, à la mère et aux vieux travailleurs, la protection de la santé, la sécurité matérielle, le repos et les loisirs. Tout être humain qui, en raison de son âge, de son état physique ou........

© Milat