Sabiha Sertel’le Eşref Edib’in münâkaşası

Mehmed Âkif ve Tevfîk Fikret hakkındaki münâkaşaların en şiddetlisi, herhâlde, Sabiha Sertel ile (Mehmed Âkif’in arkadaşı, Sebîlürreşâd mecmûası nâşiri) Eşref Edib Fergan (Serez, 1882 – İstanbul, 1971) arasında cereyân edenidir. Münâkaşa, taraflar mahkemelik olacak kadar sert geçmiştir: Hem Yeni Sabah, hem de Eşref Edib, Sabiha Sertel aleyhinde hakâret dâvâsı açmışlar, mâmâfih, Sabiha Hanım, netîcede berâat etmiştir. Bu hâdisede de, Sertel’lerin ve Mütehakkim Zümrenin Türkiye’de geniş bir Marksist topluluğun teşekkül etmesi için hiçbir fırsatı kaçırmadıkları müşâhede ediliyor:

“Yıl 1940. Sabiha Sertel’i gene mahkemede görüyoruz. Mahkeme salonu gençlerle dolu. Bir tarafta faşist, ırkçı gençler, karşı tarafta ilerici, demokrat, sosyalist eğilimli üniversiteliler oturuyordu. Gençler arasında bir kavgayı önlemek için salon polisle doluydu. Yargıç, sanık mevkiindeki Sabiha Sertel’i ayağa kaldırdıktan sonra sordu:

‘- Şair Tevfik Fikret hakkında yazdığınız yazılarda, Yeni Sabah gazetesine ve Sebilürreşad dergisi sahibi Eşref Edip Hoca’ya hakaret etmek suçuyla sanık bulunuyorsunuz. Bu iddialara bir diyeceğiniz var mı?

‘- Var! Ben bu yazılarımda kimseye hakaret etmedim. Hakarete uğrayan Şair Tevfik Fikret’i savundum.

‘- Kendilerine faşist, gerici demişsiniz. Bunu, bir hakaret sayıyorlar.

‘- Türk kanunlarına göre bir kimseye gerici, tutucu, faşist demek bir suç değildir… […]

“Mahkeme sonunda, yazılarında hakaret unsuru bulunmadığından, Sabiha Sertel beraat etmişti. Son celseden çıkışını kendisi şöyle anlatıyor:

‘- Mahkemeden çıkarken ilerici gençler etrafımı sardılar. Tevfik Fikret’i ve Fikret’in şahsında ilerici insaniyetçi düşünceyi savunduğum için bana teşekkür ettiler. Kendilerine Tevfik Fikret davasının içyüzünü inceleyeceğimi, bu konuda bir kitap yazacağımı söyledim. Savunmada da bu vaadi yapmıştım. Tevfik Fikret hakkında yazdığım kitap, 1946 yılında İstanbul'da yayımlandı. Polis tarafından toplattırılmadı.’ ” (Sertel Yıldız 1994: 188-190)

Değişmez stratejileri: Memleketi, birbirine düşman kamplar hâlinde çatıştırmak

Sabiha Sertel’in Tevfîk Fikret hakkındaki kitabının ismi, İlericilik ve Gericilik Kavgasında Tevfik Fikret’tir. Bizim elimizdeki 1969 târihli 4. baskısında müellifin verdiği mâlûmâta göre (İstanbul: Hür Ye., 246 s.), ilk baskısı 1945’de, ilâveli ikinci baskısı 1957’de Sofya’da ve tekrâr genişletilmiş 3. baskısı 1965’de yapılmıştır. (Millî Kütüphâne kayıdlarına nazaran, ilk baskısı, 1946’da, Yurt ve Dünya Yl. arasındadır.) Müellif, her baskısında, kitabı biraz daha Kemalist Uydurma Dile çevirmiştir. Her zaman memleketi birbirine düşman kamplar hâlinde çatıştırma stratejisi tâkîb ettikleri için, müellifin, kitabına koyduğu isim kadar 1965 baskısına dercettiği Mukaddime’sindeki şu sözler de bizi şaşırtmıyor:

“Gericilerle ilericiler arasındaki fikir ayrılıkları,........

© Milat