İnsanoğlunun en mühim hasletlerinden biri olan merak, âlem-i fennin terakki ve tekâmülünün yegâne sebebidir. Bu haslet-i celile, beşeriyetin bidayetinden beri mevcut olup, ilm ü irfanın neşvünemasına vesile olmuştur. Lâkin asrımızda merakın ehemmiyeti bir kat daha artmış, adeta altın-ı halis mesabesine yükselmiştir.

Modern nörobilim araştırmaları, merakın beynimizde dopamin adı verilen nörotransmitterin salınımını tetiklediğini göstermektedir. Bu kimyasal madde, öğrenme ve keşfetme süreçlerini hızlandırır, motivasyonu artırır. Merak ettiğimizde beynimizin hipokampus bölgesi daha aktif hale gelir, bu da yeni bilgilerin daha etkili bir şekilde hafızaya kaydedilmesini sağlar. Nitekim, Kaliforniya Üniversitesi'nden araştırmacıların yaptığı bir çalışma, merak duygusu yüksek olan insanların, öğrenme kabiliyetlerinin de daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.

Günümüzde merak, sadece ilmî sahada değil, ticarethane ve şirketlerde dahi büyük kıymet taşımaktadır. Meselâ, Apple şirketinin kurucusu Steve Jobs'un daima yeni icatlara olan merakı, teknoloji dünyasını baştan aşağı değiştirmiştir. Keza, Tesla firmasının sahibi Elon Musk'ın uzay ve elektrikli otomobillere olan merakı, bu sahalarda inkılâb-ı azîme sebep olmuştur. Yakın zamanda, DeepMind şirketinin yapay zekâ alanındaki merakı, AlphaFold adlı programın geliştirilmesine yol açmış, bu program sayesinde protein yapılarının tahmin edilmesi kolaylaşmış ve tıp alanında çığır açıcı gelişmelere zemin hazırlanmıştır.

Merak-ı insanî, sadece büyük şirketlerde değil, küçük esnaf ve zanaatkârlar arasında da mühim bir sermayedir. Bir marangozun ağacın tabiatına olan merakı, onun daha güzel eserler vücuda getirmesine vesile olur. Bir aşçının yeni tatlar keşfetme merakı, mutfağında leziz ve nefis yemeklerin ortaya çıkmasını sağlar. Mesela, moleküler gastronomi alanında çalışan şefler, yemek pişirme süreçlerine bilimsel bir merakla yaklaşarak, hem lezzet hem de sunum açısından emsalsiz tecrübeler yaşatmaktadırlar.

Ancak unutulmamalıdır ki, merak iki tarafı keskin bir kılıç gibidir. Doğru yöne sevk edilmezse, insanı helâke sürükleyebilir. Nitekim bazı gençlerin zararlı maddelere olan merakı, onların sıhhat ve afiyetini tehlikeye atmaktadır. Bu sebeple, merakın istikamet-i sahihaya yönlendirilmesi elzemdir. Bu noktada, ebeveynlere ve eğitimcilere mühim vazifeler düşmektedir. Gençlerin merakını müspet istikamete yönlendirmek, onları ilm ü irfan yolunda teşvik etmek, cemiyetimizin istikbali için elzemdir. Meselâ, CERN'deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın çalışma prensiplerini anlamaya çalışmak, yahut genom projesinin inceliklerini öğrenmeye gayret etmek,........

© Milat