Mustafa Kemal Paşa liderliğinde yapılan Milli Mücadele döneminde (1919–1922), batılı emperyalist güçler olan İngiltere ve Fransa ile İngiltere’nin vekalet savaşçısı Yunanistan ve işbirlikçilere karşı sürdürülen savaşın finansmanı ve lojistiği için Meclis tarafından dış destek arayışına girilmiştir. Yerli kaynaklarda yaygın olarak yer alan anlatıda; “Sovyetler Birliği yardımlarının aslında Buhara Halk Sovyet Cumhuriyeti’nin hazinesinden geldiği ve 100 milyon altın rublelik yardımın yalnızca 10 milyonunun Ankara’ya ulaştığı, 90 milyonunun ise Sovyetler Birliği tarafından ulaşım masrafı olarak alıkonulduğunu’’ iddia edilir.

Bu iddia; Buhara’nın ilk ve son cumhurbaşkanı olan Osman Kocaoğlu’nun 1962’de, Yakın Tarihimiz Dergisi’ndeki röportajına ve oğlu Timur Kocaoğlu’nun anlatılarına dayanır. Ayrıca; Türk Subayı Raci Çakıröz’ün “Türkistan’da Türk Subayları” ve “Çarlık ve Bolşevik Rusya’da 10 Yıl” kitaplarında bu iddiaların doğruluğu incelenmekte ve Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin lideri olan Neriman Nerimanov’un Pantürkizm ideolojisi ve Atatürk ile Türkiye Cumhuriyeti’ni desteklemekteki rolü detaylı bir şekilde değerlendirilmektedir.
Buhara iddiasında Osman Kocaoğlu’nun 1962’de Yakın Tarihimiz Dergisi’nde yayımlanan röportajına göre; Atatürk, Milli Mücadele sırasında maddi ve askeri destek sağlamak için Moskova’ya, Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal Tengirşenk başkanlığında bir Türk Heyeti göndermiştir. Lenin ve Stalin, Rusya’nın sınırlı kaynakları nedeniyle doğrudan yardım yapamayacaklarını, ancak Buhara Halk Sovyet Cumhuriyeti’nin hazinesinden yardım sağlanırsa, Rusya’nın bu yardımı Türkiye’ye ulaştırmada aracı olabileceğini belirtmiştir.

Kocaoğlu’nun liderliğindeki Buhara Heyeti, 100 milyon altın rublelik yardım yapmayı kabul etmiş ve Buhara Meclisi bu miktarın Moskova’ya gönderilmesini oybirliğiyle onaylamıştır. Türk Subayı Raci Çakıröz, Buhara hazinesindeki altınların sayımı ve 100 milyon rublelik kısmının tren vagonlarına yüklenmesinde görev aldığını hatıralarında (Türkistan’da Türk Subayları) belirtmiştir. Ancak, iddiaya göre, Buhara’dan gönderilen 100 milyon rublelik altının yalnızca 10 milyonu Ankara’ya ulaşmış, 90 milyonu ise Sovyetler Birliği tarafından “ulaşım masrafı” olarak alıkonulmuştur.

Sovyetler Birliği kaynakları bu iddiayı desteklememektedir. Ancak, Türkiye’ye yardımlarla ilgili olarak, 1920–1922 yılları arasında 11 milyon altın ruble, 39.000 tüfek, 327 makineli tüfek ve diğer askeri malzemeler sağlandığını doğrular. Buhara hazinesinden 100 milyon rublelik bir katkıdan bahsedilmez.

Buhara Halk Sovyet Cumhuriyeti (1920–1924), Sovyetler Birliği kontrolü altında yarı özerk bir yapıya sahipti. 1920’de Bolşeviklerin Buhara Emirliği’ni devirmesiyle, emir hazinesi büyük ölçüde Sovyetler Birliği’nin eline........

© Medya Siyaset