İran, şüphesiz hem Kafkasya coğrafyasının hemdeOrta Doğu'nun en etkili ülkelerinden biridir. Yüzyıllar boyunca bölgede siyasi, beşeri, ekonomik ve kültürel gibi birçok alanda büyük roller üstlendi.

İran 1800’lü yıllarda Afganistan üzerinden Hindistan'a oradan Tuna boylarına dek uzanan batı ile ilişkileri olmuştur. 1800’lü yılların ortalarında ise İran’ın ABD ile siyasalilişkileri başladı. Tarihin şanlı Pers imparatorluğu İngiliz’in kirli oyunları ve toplumun çoğunluğunun katıldığı eylemciler sonrası 1906'da meşrutiyet ilan edildi.

Birinci Dünya Savaşı ve akabinde süre gelen II. Dünya Savaşı sonrasında devam eden Soğuk Savaş döneminde dahi İran-ABD arasında çok büyük gerginlikler yaşanmadı. 1906'da Meşrutiyet ilanı ve Muhammed Rıza Pehlevi'nin Beyaz Devrim’i sonrasında, İran 1970'lere girildiğinde yeni bir devrime doğru gidiyordu.Beyaz Devrim 1979 yılında Şah Pehlevi’nin ülkeden kaçması ile sonlandı. Takvim yaprakları 1 Şubat 1979'u gösterdiğinde İran çok hareketli bir günle uyanmıştı.

15 yıldır sürgün olan Ayetullah Humeyni ve beraberindekiler ülkeye dönüyordu. Milliyetçilik ve Batı karşıtlığından oluşanrüzgarı arkasına alan Humeyni Monarşi'nin yerine kurulacak İslam Cumhuriyeti'ne zemin hazırlamak için yeni anayasası oldu bitiyegetirdi. 11 Şubat’ta İran Devrimi gerçekleşti. Bunlar yaşanırken İranlı öğrenciler tarafında Tahran’da bulunanABD Büyükelçiliği işgal edildi ve 66 Amerikalı rehin alındı.Bu işgal girişimin ardından ABD’nin İran ile ilişkileri direkt olarak bozuldu.İran rehineler karşılığında taleplerini bildirdi. Bu taleplerden biri Şah Pehlevi’nin iadesiydi.

Ancak, ABD tüm talepleri reddetti ve İran’a karşı ambargo ve boykot faaliyetlerini ortaya koydu.1980 yılı itibari ile ABD – İran ile tüm diplomatik ilişkilerini kesti. Bir dönem müttefik derecesinde olan İran-ABD ilişkileri ABD’nin sürgünde olan Humeyni desteklemesi sonrası Humeyni’nin yönetimi alması ile iki ülkenin ilişkileri tamamen bozulmuştur.İran’ın ABD ile olan rehine krizi devam ederken komşusu Irak'a karşı savaşa girmesi 8 yıl sürecek yeni bir savaş ile baş başa kalmıştır.

İran 444 gün sonra ABD’li rehineleri serbest bıraktı. ABD 1984'te........

© Maraş Gündem