Çağımızda liberal demokrasiler gerileme halinde… 1930’larda totaliter diktatörlükler yaygınlaşmıştı. Arthur Conte, 1984’te yazdığı “Diktatörler Yüzyılı” adlı kitabında 1920 ve 1930’lardaki Lenin, Stalin, Mussolini, Hitler ve Castro’ya kadar diktatörleri anlatmıştı. (Merhum Ergun Göze tercümesi, Boğaziçi Yayınları)

Günümüzde ise böyle diktatörlükler değil ama karizmatik liderlere dayalı popülist seçimli-otokrasiler yaygınlaşıyor. Bir tür seçimli otokrasiler yüzyılı…

1930’ları hatırlamamızı gerektiren faktör, kuvvetler ayrılığını ve ferdî özgürlükleri esas alan “liberal demokrasi”nin o zaman yıkılmış, günümüzde ise gerilemiş olmasıdır.

Bu bakımdan 1930’lardan alınacak dersler var.

İKİ AKIM

1930’lar Türkiye’de otoriter parti-devleti rejimi vardır. 1930-1934 arasında iki eğilim ortaya çıktı: Biri Sol-Kemalist “Kadro” dergisi… Öbürü Serbest Fırka ve teorisyeni Ağaoğlu Ahmet Bey’in liberal muhalefeti...

Aralarındaki tartışma, bugün için hala değerlidir, öğreticidir.

Şevket Süreyya ve Yakup Kadri öncülüğünde Kadro dergisi, sıkı bir devletçiliği, hatta açıkça “ferdiyeti sıfırlayan” totaliter bir ideolojiyi savunuyordu. Bu çizgi sonradan Yön dergisi ve Doğan Avcıoğlu tarafından savunulacaktır.

Partisi kapatılan Ağaoğlu Ahmet Bey, Kadro’ya karşı ferdî hürriyetleri, liberal demokrasiyi savunan bir dizi yazı kaleme aldı. Cumhuriyet gazetesinde 13 Ekim 1932’den itibaren yayınlandı. Tartışma büyüdü…

AĞAOĞLU AHMET BEY

Azerbaycanlı........

© Karar