Müslümanların adalet tasavvuru var mı?/5

19. yüzyılın ilk döneminden itibaren başlayan modernleşme hareketleri, başta Osmanlı olmak üzere İslam dünyasında fıkhi uygulamalarla birlikte, Avrupa’nın hukuk sistemlerini dikkate alan yeni uygulamalar da ortaya çıkmaya başlamıştır.

1970’li yıllarda ise özellikle Mısır ve bazı İslam ülkelerinde radikal İslamcı yapıların öncülüğünde “insan yapımı kanunların putperestlik olduğu” yönünde yeni bir tartışma başlamış ve bu durum, Müslüman dünyada entelektüel bir zemin de bulmuştur.

Bu anlayışa göre, “Şeriat, Allah’ın vahyedilmiş ve dolayısıyla insan davranışı ile ilgili, insan yapımı kanunlardan bir eklemeye ihtiyaç duymayan, eksiksiz bir kurallar bütünü” (1) olarak tarif edilmektedir.

Her vesileyle “şeriat” kavramı üzerinden İslam fıkhına atıfta bulunanlar, fıkhın yüzyıllar içindeki gelişimini ve etkilendiği kaynakları göz ardı ettikleri için fıkhın, modern dünyanın sorunlarına çözüm üretebilmesinin önü kapatılmıştır. Oysa “Şeriat, bize intikal eden biçimiyle büyük ölçüde insan ürünü olup analojiler (kıyas) ve örfi uygulamalardan geniş çaplı ödünç almalara (örf bir hukuk kaynağı kabul edilir); Babil, Yahudi ve Arap gibi Ortadoğu hukuk geleneklerine ve bunların yanı sıra Roma hukukundan yapılan muhtemel uyarlamalara dayanmaktadır.” (2)

Kuşkusuz Kur’an’da adaletle ilgili ayetler bulunmaktadır, Hallag, adalet konusundaki ayetlerin diğerlerinden daha uzun olduğuna işaret etmektedir. Ancak Kur’an bir hukuk kitabı değildir. Sami Zubaida’nın bu konudaki tespiti dikkat çekicidir: “Ne var ki daha gelişmiş toplumlar açısından düşünüldüğünde, bu........

© Karar