Dünya 1861-65 yılları arasında Amerikan İç Savaşı’na tanık oldu. ABD’den ayrılmak isteyen Güney eyaletleri Kuzeye göre daha fakirdi. Gerçi Kuzey de savaşı finanse etmek için Avrupa’dan borç alıyordu, ama Güneyin daha çok borca ihtiyacı vardı.

Savaşın bir aşamasında Güney, Avrupalıların (bunu İngiltere diye okuyun) Kuzey’e borç vermesini engellemek istedi ve bir tehdit savurdu: ‘Kuzey’e borç verirseniz biz de pamuk yollamayız.’

Pamuk o zamanların petrolüydü. Stratejik bir maldı, çünkü yeni başlayan endüstri devrimi pamuk ve tekstil sayesinde büyüyordu.

İngiltere bu tehdidi çok ciddiye aldı, Güney’in böyle bir şantaj yapabilmesini onların ticaret ortağı olarak güvenilmezliğinin nişanesi saydı, Kuzeye borç verdi ve bu arada Amerikan pamuğuna alternatif yaratmak istedi. Mısır’a ve bizim Çukurova’ya pamuk tarımı böyle geldi.

***

John Maynard Keynes yetenekli bir iktisatçı olarak ülkesinin hazine bakanlığına danışmanlık yapıyordu. Onu 1919’da, Birinci Dünya Savaşı ertesinde İngiltere’nin Paris Barış Konferansı barış müzakereleri heyetine aldılar.

1. Dünya Savaşı boyunca İngiltere savaşı Amerika’dan aldığı borçlarla finanse etmişti. İngiltere aldığı bu borcun bir bölümünü Fransa’ya borç olarak vermişti. Barış Konferansında Fransa, İngiltere’ye olan borcunu, İngiltere de Amerika’ya olan borcunu Almanya’dan alacakları savaş tazminatlarıyla ödemek istiyorlardı.

Yalnız bir problem vardı: Amerika savaş boyunca Almanya’yı da finanse etmişti.

Bu savaş tazminatları konusunun barışı içinden çıkılamaz ve sürdürülemez kılacağını gören Keynes, itirazları dinlenmeyince konferans heyetindeki görevinden istifa etti ve çok meşhur kısa kitabını yazdı: ‘The Economic Consequences of the Peace-Barışın Ekonomik Sonuçları.’

Burada Keynes, ikinci bir büyük savaşın kaçınılmaz olduğunu söylüyordu. Yıl 1919. Hitler daha siyasete girmiş bile değildi o sırada.

***

İkinci Dünya Savaşı bittiğinde Keynes yine ülkesini temsil eden müzakere heyetindeydi. Tabii o sırada dünya çapında bir iktisatçı olarak artık çok meşhurdu, çok sözü dinlenen bir insandı.

Savaş sonrasının ekonomik düzeni için ABD’de Bretton Woods adlı tatil beldesindeki otelde büyük bir konferans düzenleniyordu. Keynes buraya çok hazırlıklı gitti.

Ona göre dünya savaşlarının çıkmasının tek nedeni ülkeler arasındaki ticaret dengesizlikleriydi. Bir ülke sürekli ticaret fazlası veriyor, diğeri veremiyorsa bunun sonunda savaşa........

© Karar