Gazi Mustafa Kemal Paşa, ilk ve tek basın toplantısını İzmit’te, Büyük Taarruz ile zaferin kazanıldığı, ancak henüz Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanıp Cumhuriyet’in ilan edilmediği 16 Ocak 1923 Salı günü İzmit Kasrı’nda düzenlemişti.

Vakit, Akşam ve Tevhid-i Efkâr gibi gazetelerin temsilcileri İstanbul’dan gelip bu tarihi basın toplantısına katılmıştı. “Hiç kimse hükûmetin düşündüğü gibi düşünmek zorunda değildir” diyen Mustafa Kemal’e gazeteciler özgürce sorularını sordular.

Cumhuriyet’in ilan edilip hilafetin kaldırılacağının sinyallerini veren Atatürk, gelmesini hiç istemediği bir soruya verdiği cevaptan memnun kalmadığını sonradan itiraf etse bile, sonuçta hedeflerine ulaştı. Kocaelili gazeteci Süriye Çatak Tek, o basın toplantısında neler yaşandığını yazdı.

Türkiye, 1923 yılı başında Kurtuluş Savaşı’ndan yeni çıkmış, askerî zaferin diplomasi masasında tescillenmesi için Lozan müzakerelerini sürdürüyordu. Saltanat iki ay önce kaldırılmış olsa da belirsizlikler vardı. Basında ve kamuoyunda yeni devletin yönetim biçimi ve halifelik makamının statüsü gibi konular hararetle tartışılıyordu.

Batı Anadolu’daki askerî birlikleri denetlemek ve halkla görüşmek üzere 14 Ocak 1923’te bir yurt gezisine başlayan Gazi Mustafa Kemal Paşa, ertesi gün annesinin ölüm haberini aldığında İzmit’teydi. Bu kentte 16 Ocak’ta yapacağı basın toplantısı o kadar önemliydi ki Mustafa Kemal, hemen İzmir’e gidip annesinin cenazesine katılamayacaktı.

Mustafa Kemal, basın toplantısı için kente gelen gazetecilerle 16 Ocak’ta İzmit Tren Garı’nda buluştu. Bugün de bir saray-müze olarak ziyarete açık olan Kasr-ı Hümâyun’a geçildi. Burada 21.30’da başlayan basın toplantısı, 17 Ocak gecesi saat 03.00’e kadar sürecekti.

Atatürk hayatı boyunca birçok defa gazetecilerle bir araya gelmiş olsa da, bunlar teke tek verilen özel demeçlerdi. “Basın toplantısı” olarak düzenlediği ilk ve tek etkinlik, bu olacaktı.

Bâbıâli’nin önemli gazetecileri davet edildi

“İzmit Kasrı Mülâkatı” diye de anılan tarihî toplantıya, basının merkezi olan İstanbul’dan Vakit başyazarı Ahmet Emin Yalman, Tevhid-i Efkâr başyazarı Velid Ebüzziya, İleri başyazarı Suphi Nuri İleri, İkdam yazarı Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Tanin yazarı İsmâil Müştak Mayakon, Akşam yazarı Falih Rıfkı Atay ve Yenigün başyazarı Yunus Nadi Abalıoğlu davet edilmişti.

Gazetecileri İstanbul’dan alıp İzmit’e getiren Büyük Millet Meclisi Hükûmeti İstanbul Temsilcisi Dr. Adnan Adıvar ve eşi Halide Edip Adıvar da toplantıda yer aldı. İzmit kökenli tek gazeteci olarak İleri gazetesinin İzmit muhabiri Kılıçzade Hakkı basın toplantısına katılmış ve sonradan Nutuk’a dahi konu olacak soruyu Atatürk’e sormuştu.

Kasr-ı Hümâyun’un alt katındaki salonda hazırlanan masada Atatürk, gazetecilerin sorularını yanıtlarken meclisten getirilen dört stenograf ise ayrı bir masada konuşulanları not etti.

Kadınlara seçim hakkı ve Kürt sorunu da konuşuldu

Atatürk, bu toplantıda ilk kez devletin rejiminin Cumhuriyet olacağını, hilafetin kaldırılacağını, başkentin İstanbul olmayacağını, yeni meclisin seçimle geleceğini, “Halk Fırkası” adıyla bir parti kuracağını; ayrıca kadınların seçme ve seçilme hakkı, Kürt sorunu, azınlıklar meselesi, kapitülasyonlar, Türkiye’nin diğer........

© Journo