Benzer isimli bilginler olarak, Kûfe dil mektebinin önde gelenlerinden Kitâbü’l-Fasîh’in yazarı Bağdatlı Ebü’l-Abbâs Sa’leb (ö. 291/904), el-Keşf ve’l-Beyân an Tefsîri’l-Kurân adlı kıymetli tefsirin sahibi Ebû İshâk Sa’lebî Nîsâbûrî (ö. 427/1035), oldukça meşhur bir eser olan Yetîmetü’d-Dehr fî Mehâsini Ehli’l-Asr’ın müellifi diğer bir Nîsâburlu bilgin Ebû Mansûr Seâlibî (ö. 429/1038) ve el-Cevâhiru’l-Hisân fî Tefsîri’l-Kur’ân adlı tefsirin yazarı Cezayirli âlim Ebû Zeyd Seâlibî’nin (ö. 875/1471) isimlerine yer vereceğiz.

Bu dört isme geçmeden önce Gulamu Sa’leb diye meşhur ez-Zâhid Muhammed b. Abdilvâhid (ö. 345/957), Gazneliler dönemi tarihçisi Ebû Mansûr el-Hüseyn b. Muhammed el-Merganî es-Seâlibî (ö. 421/1030), Ebü’l-Fazl Kemâlüddîn Ca’fer b. Sa’leb el-Üdfüvî (ö. 748/1347), Tâcüddîn Alî b. Muhammed es-Sa’lebî İbnü’d-Düreyhim (ö. 762/1360), Tunuslu Abdülazîz b. İbrâhîm b. Abdirrahmân es-Seâlibî (ö. 1944) ve başka benzer isimler olduğunu hatırlatmakta yarar vardır. “Sa’leb”, Arapça’da tilki demektir.

Ebü’l-Abbâs Sa’leb (ö. 291/904)

Kûfe dil mektebi ileri gelenlerinden, lügat, nahiv, şiir, edebiyat, Kur’an ve hadis âlimi, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Yahyâ, 200/815’te Bağdat’ta doğdu. Bir asra yaklaşan ömrü boyunca Me’mûn’dan Müktefî-Billâh’a (ö. 295/908) kadar on bir Abbasî halifesi dönemini idrak etmiştir. 291/904 yılında Bağdat’ta vefat etti ve Bâbüşşam tarafındaki kabristana defnedildi.

Eserleri: Kitâbü’l-Fasîh. İlk defa Alman şarkiyatçı Jakob Barth (ö. 1914) tarafından Almanca bir mukaddimeyle birlikte (kısmen) (Leipzig 1876) yayımlanmıştır. Daha sonra Kahire’de neşredilmiştir. Kavâidü’ş-Şi’r, Sa’leb’in diğer bir çalışması olup ilk defa İtalyan Celestino Schiaparelli (ö. 1914) tarafından neşredilmiş (Leiden 1890) daha sonra farklı kişiler tarafından yeni baskıları yapılmıştır. Mecâlisü Sa’leb; İ’râbü’l-Kur’ân; Meâni’l-Kur’ân; el-Kırâât; Garîbü’l-Hadîs; İhtilâfü’n-Nahviyyîn; el-Emsâl; Meânî ve Fevâid; el-Kasîdetü’l-Hâliyye onun diğer eserleridir.

Adı geçen eserler dışında Sa’leb’in rivayet ettiği veya üzerine şerh yazdığı eski şiir ve divanlardan bazıları şunlardır. Dîvânu Züheyr; Şerhu Dîvâni Züheyr b. Ebî Sülmâ; Avusturyalı Rudolf Geyer (ö. 1929) tarafından neşredilen Dîvânü’l-A’şâ (1927); Şerhu Dîvânü Urve b. Hızâm; Şerhu Lâmiyyeti’ş-Şenferâ; Şerhu Dîvânü Şi’ri Adî b. er-Rikâ el-Âmilî an Ebi’l-Abbâs Ahmed b. Yahyâ Sa’leb eş-Şeybânî; Şerhu Dîvânü İbni’d-Dümeyne; Şerhu Dîvâni’l-Hansâ; Şerhu Kasîdeti Umâre b. Akîl b. Cerîr.

Ebû İshâk Sa’lebî (ö. 427/1035)

Arap dili âlimi ve müfessir Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed es-Sa’lebî, Nisâbur’da doğdu. Hocaları arasında İbn Habîb en-Nîsâbûrî, İbn Mihrân Nîsâbûrî, Hakâiku’t-Tefsîr adlı eserin sahibi Muhammed b. Hüseyin Sülemî’nin adları zikredilebilir. Şöhret sahibi talebeleri arasında ise müfessir Vâhidî ve Ebû Ma’şer et-Taberî’nin isimlerini zikredebiliriz. Ebû İshâk Sa’lebî 427/1035 tarihinde vefat etmiştir.

Eserleri: el-Keşf ve’l-Beyân an Tefsîri’l-Kurân. Son derece kıymetli bir tefsir çalışmasıdır. Ebû İshâk Sa’lebî’nin Peygamber kıssaları hakkındaki oldukça meşhur Kasasü’l-Enbiyâ diğer adıyla Arâisü’l-Mecâlis adlı bir eseri daha bulunmaktadır. Arâis’in Türkçe çevirisi yapılmıştır. Katlâ el-Kurân; Dîvânü’s-Sa’lebî; Rebîu’l-Müzekkirîn ve el-Kâmil fi’l-Kurân onun diğer eserleridir.

Ebû Mansûr Seâlibî (ö. 429/1038)

Arap dili ve edebiyatı âlimi, şair Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed es-Seâlibî, 350/961 yılında Nisâbur’da doğdu. Ebû İshâk Sa’lebî’nin çağdaşı olup aynı zamanda hemşerisidir. Buhara, Cürcân, Gürgenç ve Gazne gibi şehirlerde bulunmuş, İbn Sînâ, Bîrûnî ve Firdevsî gibi........

© İnsaniyet