Kuruluş Gözetimli Analiz (KURGAN), Vergi Denetim Kurulu (VDK) Risk Analiz Merkezi tarafından geliştirilen, cari verilerle çalışan ve işlem bazında risk ölçen yapay zekâ destekli bir vergisel risk analiz ve erken uyarı sistemidir. KURGAN’ın odağı, mükellefin “kim” olduğundan çok yapılan işlemin ekonomik gerçeklikle ve mevzuatla uyumuna bakmaktır; bu nedenle sistem, işlem riskini skorlar ve gerektiğinde mükelleflere bilgi isteme yazılarıyla “sinyal” verir. 1 Ekim 2025 itibarıyla devreye giren KURGAN, sahte belgeyle mücadele stratejisinin merkezinde konumlandırılmıştır.

Konunun Amacı

Türkiye’de mal ve hizmet alım-satımında sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kaynaklı vergi kayıp ve kaçakları uzun süredir denetim gündeminin ilk sıralarında. KURGAN, bu soruna reaktif incelemeden çok proaktif bir yaklaşım getirir: işlem verilerini anlık tarar, riskli görülen işlemleri erken safhada tespit edip mükellefi bilgilendirir, böylece ileride doğabilecek ağır yaptırımlar ortaya çıkmadan uyumun gönüllü ve hızlı biçimde sağlanmasını hedefler. Sistemin tanıtım rehberinde KURGAN’ı “vergisel risk analiz sisteminden öte bir erken uyarı sistemi” olarak tanımlar. Bu yeni dönemde amaç, sahte belgenin arz ve talebini birlikte bastırmak, organize yapılarla mücadeleyi hızlandırmak ve vergiye uyumu teknolojik araçlarla kurumsallaştırmaktır.

Kurumsal çerçevesi

· Kurumsal sahiplik: KURGAN, VDK bünyesinde Risk Analiz Merkezi tarafından geliştirilmektedir.

· Strateji ve zamanlama: 1 Ekim 2025 sonrası sahte belgeyle mücadele stratejisinin ana bileşenidir; sistem bu tarihe hazırlık olarak 2024’ten itibaren geliştirilmiştir.

· Mevzuat mimarisi: Strateji dokümanları, vergi incelemesi ile suç soruşturmasının usulen ayrışması, kast unsurunun objektif kriterlere bağlanması gibi yönlendirmeler içerir; Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge MYİB’e ilişkin değerlendirmelerde kural-tebliğ hiyerarşisi korunur.

Sistem oluşumu

KURGAN, Hazine ve Maliye Bakanlığı Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafından kurulan büyük veri platformu ile entegre çalışır. E-belge (özellikle e-fatura) gibi güncel verileri anlık veya günlük olarak sisteme alır, milyonlarca kaydı çok ölçütlü modellerle analiz eder. Bu yapı, riskli görülen işlemleri kısa sürede işaretlemeyi ve denetimin hızla sahaya inmesini sağlar. Sistemin bileşeni niteliğindeki Vergi İstihbarat Sistemi (VİS), denetim deneyiminin elektronik ortama aktarımı ve örüntü çıkarımıyla KURGAN’a kritik girdi sağlar; KURGAN ise cari veriler üzerinde işlem riski skorlama görevini üstlenir.

© Hürses