Yazı konusu çalışmada, içtihat değişiklikleri sonucu suçun yaptırımının azalması ya da ortadan kalkması halinde, değiştirilen uygulamanın içtihat değişikliği öncesi verilen ve kesinleşen hükümler yönünden uygulanmasının olanaklı olup olmadığı hususu tartışılacak ve son kısımda bir çözüm önerisi sunulacaktır. Bu çalışmada içtihat değişikliğinden kastedilen ise Yargıtay Ceza Daireleri, Yargıtay Ceza Genel Kurulu ve Yargıtay Büyük Genel Kurulunun cezai uyuşmazlıklara ilişkin verdiği içtihatlardır.

İçtihat kavramı

İçtihat ya da yargısal karar, bir uyuşmazlık hakkında mahkemenin verdiği karar, kazai karar olarak doktrinde tanımlanmıştır.[i] Yargıtay ise içtihat kavramının “yargılama makamlarının yargılanmak üzere kendilerine sunulan müşahhas olayla ilgili uyuşmazlığı çözen kararlarında mücerret olan hukukî sorun açısından benimsedikleri görüş”[ii] olduğunu belirtmiştir. Sonuç olarak içtihat, yargılama sonunda mahkemenin somut olay özelinde ulaştığı kanaat, verdiği karardır.

Yargılama mercilerinin içtihatlarının, hukuki belirliliğin ve hukuk güvenliğinin sağlanması, eşit işlem hakkı, adil yargılanma hakkının korunması gibi nedenlerle tutarlı olması ve süreklilik göstermesi önemlidir. Bununla birlikte hukukun kendisini değişen koşullara uyarlaması da bir zorunluluktur. Dolayısıyla yargı içtihatlarına değiştirilemez bir norm muamelesi yapılması yerinde olmayıp, gerekli ve tatmin edici gerekçeleri gösterilmek suretiyle, içtihatların değişen koşullara uyarlanması bir gerekliliktir. Değişen koşullar karşısında yargı makamlarınca zaman zaman içtihat değişikliğine gidildiği gözlenmektedir. Usul kuralları açısından yapılan içtihat değişikliklerinin, derhal uygulama ilkesi gözetildiğinde içtihat sonrası yargılamalarda uygulanmasının bir sorun teşkil etmediği söylenebilir. Ancak maddi ceza hukukuna konu içtihat değişiklikleri yönünden ise bu keskinlikte bir görüş belirtmek mümkün görülmemektedir. Bu nedenle, maddi hukuka ilişkin yapılan içtihat değişikliğinin, değişiklik öncesi kesinleşen yargılamalara uygulanıp uygulanamayacağı ve bu bağlamda olağanüstü kanun yolarına konu olup olamayacağı bir sorun olarak gözükmemektedir.

Olağanüstü kanun yollarının özelliği

Ceza Muhakemesi Kanunu’nda kesinleşmiş hükümler yönünden uygulanabilecek olağanüstü kanun yolu olarak, Cumhuriyet Başsavcısının itirazı, kanun yararına bozma ve yargılamanın yenilenmesi öngörülmüştür. İlgili düzenlemelerde bu kanun yollarına hangi hallerde başvurulabileceği belirtilmiş ve bunun şartları düzenlenmiştir. Modern hukuk düzeninde kesin hükmün etkisinin korunması, hukuk devleti, cezaların belirlilik ve öngörülebilirliği gibi ilkeler nedeniyle önem arz ettiğinden dolayı, olağanüstü kanun yolları istisnai olarak düzenlenmiş ve bu yolların kullanılması sıkı kurallara bağlanmıştır. Çalışmanın mahiyeti gereği bu hususun ayrıntısına girilmeyecektir.

İçtihat değişikliklerinin olağanüstü kanun yolları açısından incelenmesine ilişkin yüksek yargı kararları

İçtihat değişikliklerinin, değişiklik öncesi verilen kesinleşmiş kararlar açısından uygulanıp uygulanamayacağı, bu bağlamda içtihat değişikliğinin olağanüstü kanun yollarına konu olup olamayacağı birçok kez yüksek yargı organlarının önüne gelmiştir. Bu bağlamda;

1949 tarihli bir İçtihadı Birleştirme Kararında Kurul, "Tevhidi içtihat kararlarına dayanılarak daha önce müstakar bir surette........

© Hukuki Haber