Kıssalar, bazen çağımızın laboratuvarlarından daha çok şey öğretir insana. el-A‘râf 7/17’de İblîs’in “önlerinden, arkalarından, sağlarından ve sollarından geleceğim” demesi, bir masal değil, insanın zihin haritasına çizilmiş uyarı levhası gibidir. İblîs, insanın çevresinde değil, iç dünyasında fırsat kollar. Onun “çoklarını şükredenler (olarak) bulmazsın” sözü de insanın iradesine dair belki de en eski hipotezdir; çünkü akıl güçlenmedikçe nefis daima yeni bir kılıkla gelir. Bu yazı, o kadim imtihanı yeniden okumaya hem klasik tefsirin hem de “destekleyici” düzeyde modern bilimin ışığında “bugünkü şeytanları” tanımaya bir davettir.

İblîs’in Kuşatma Planı

Allah’tan gelecek rahmeti kesemeyeceğini bildiğinden ve ona secdeye kapanma emrini hatırlattığından olsa gerek İblîs, üstten ve alttan gelme hariç her yönden insanı saptırmak için harekete geçtiğini beyan etmiştir: “Sonra onlara önlerinden, arkalarından, sağlarından ve sollarından mutlaka geleceğim. Sen de çoklarını şükredenler (olarak) bulmazsın.” (el-A`râf 7/17). Yani İblîs’in A, B, C ve D planı vardır. Onun, yönlerin bir kısmını söyleyip tamamını kastetmiş olması da muhtemeldir.

İnsanı Önden ve Arkadan Kuşatma

İblîs’in insanlara “önlerinden” yaklaşması, kıyametin kopacağına dair kuşkular uyandırması ve “Ahirete kim gitmiş gelmiş?” gibi sözlerle onları ahireti inkâra sürüklemesi olabilir. Ayrıca insanı dünyevî gelecek kaygısına düşürüp, “Allah affeder.” deyip günaha teşvik ederek çetin hesabı unutturması ya da görülebilir tehlikelerle saptırması da bu yaklaşımın bir parçası olarak görülebilir. Onun “arkalarından” yaklaşarak insanları dalalete sürüklemesi; onları dini bırakıp ataların........

© Haksöz