TDT’nın Gebele Zirvesinden üç gün sonra BDT’nin Duşanbe Zirvesi toplandı. Üç yıl aradan sonra toplanan zirvede alınan kararları ve verilen mesajları Türk Dünyasının ama bilhassa Türkiye’nin dikkate alması lazım. Zirve’nin en önemli olayı, uzun süredir devam eden Rusya-Azerbaycan geriliminin bitmesi oldu. ŞİÖ zirvesinde bir araya gelmeyen Aliyev ve Putin, Putin’in talebi, özür dilemesi ve tazminat ödeyeceğini deklere etmesi üzerine bir buçuk saat görüştüler. Uçağın düşürülmesiyle ilgili araştırmaları Kazakistan yürütecek. Kazakistan’ın kararına taraflar uyacak.

Azerbaycan gerilimi iyi yönetti. Rusya’nın her geçen gün baskıyı artırmasına rağmen, geri adım atmadığı gibi misliyle mukabelede bulundu. Nihayetinde Putin geri adım attı. Tazminat ödenmesi, Azerbaycan’ın Rusya ile eşit statüde bir devlet olarak tanındığı anlamına geliyor. Rusya Azerbaycan’la ilişkilerinde artık diplomatik kaidelere ve eşitlik ilkesine özen gösterecek. Bu gelişme diğer Türk devletlerinin de kazanımı. Zira Türk devletleri birbirlerinin emsaliler.

Hazar Denizinden petrol ve gaz çıkarılması da böyle olmuştu. Moskova, statüsü netleştirilmeden Hazar’dan petrol ve gaz çıkarılmasını savaş sebebi sayacağını ilan ettiğinde, Azerbaycan hamle yapana kadar diğer devletler kıpırdamamıştı. Azerbaycan petrol ve gaz sahalarında üretime başlayınca, Rusya BM’ye şikayet etmekle yetindi. Bunu gören diğer Türk ülkeleri de petrol ve gaz çıkarmaya başladılar.

Azerbaycan’ın tarımsal üretiminin �’dan fazlası Rusya’ya ihraç ediliyor. Enerji hariç tutulduğunda, Rusya Azerbaycan’ın en çok ihracat yaptığı ülke. Rusya’da üç milyondan fazla Azerbaycan Türk’ü yaşıyor. Rusya hala Sovyet coğrafyasında en güçlü devlet. Türk ülkeleri Rusya ile mümkün mertebe ters düşmeden, yaka paça olmadan güçlenmeliler. Bu hassas dengeyi kuramayan Ukrayna, Moldova ve Gürcistan bölündü. Ermenistan Karabağ’ı kaybetti.

Duşanbe’de arka arkaya iki zirve toplandı. İlki Rusya ve Orta Asya ülkeleri (5 1) zirvesiydi. Son zamanlarda 5 1 modeli yaygınlaştı. Bu görüşme modelini Rusya başlatmıştı. ABD, AB ve Çin’de Türkistan devletleriyle 1-1 görüşmelerin dışında periyodik olarak bu formatta görüşüyorlar. Yani, Türkiye hariç büyük güçler........

© Habererk