Tasavvufun keyfiyeti hâl ilmi; mahiyeti güzel ahlâk; maksadı ise iyi sosyal ilişkiler kurabilmek için şerefli huyları elde etmek olarak açıklanmıştır.
Bu üç esasta anlam ve algı dünyasının oluşumu bakımından tasavvuf, bidayetinden beri özel bir ıstılahı, sisteminin kurulması ve uygulaması bakımından da marifeti (irfanî bilgiyi) gerektirmiştir. Bu sebeple marifetin adlandırılması özel ıstılahı, özel ıstılah da marifetin beyanını beraberinde getirdiği için tasavvuf literatürü de irfan ve ıstılah üzerinde doğmuş ve gelişmiştir. Diğer bir söyleyişle ıstılah tasavvufun keyfiyet, mahiyet ve maksadının anlatılmasından doğarken, marifetin beyanı da ancak ıstılahlar yoluyla mümkün olmuş ve dolayısıyla tasavvuf literatüründe irfanî bilgi sayesinde ıstılah, ıstılah sayesinde irfanî bilgi birlikte tesis olunmuştur.

Nitekim bu sonuç tasavvufun doğuşuyla (Hicri II. asır) sistemleşme devrinden (Hicri IV. asır) itibaren şu müelliflerin -tamamı günümüze ulaşmış ve dilimize kazandırılmış olan- şu eserleriyle teyit edilebilmektedir:

-Abdullah el-Ensârî el-Herevî, Menâzilü’s-sâ’irîn,

-Abdülcebbâr en-Nifferî, el-Mevâkıf,

-Abdülkâdir-i Geylânî, el-Fethu’r-rabbânî ve’l-feyzü’r-rahmânî,

-Abdülkerîm el-Kuşeyrî, er-Risâle,

-Afîfüddîn Tilimsânî, Şerhu Menâzilü’s-sâirin,

-Cüneyd-i Bağdâdî, er-Resâ’il,

-Dâvûd-i Kayserî, Matla’u husûsi’l-kilem fî me’ânî Fusûsi’l-hikem,

-Ebû Abdurrahman es-Sülemî, el-Mukaddime fi’t-tasavvuf vd. risaleler,

-Ebû Bekir el-Kelâbâzî, et-Ta’arruf,

-Ebû Nasr es-Serrâc, el-Lüma’,

-Ebû Saîd el-Harrâz’ın, Kitâbü’s-Sıdk, Kitâbü’l-Ferâğ,

-Ebû Tâlib el-Mekkî,........

© Haber Vakti