Geride kalan 2024 yılının son haftası dört ayrı uçak kazasıyla tarihe geçti. Elbette düşen veya düşürülen dört uçak için dört farklı neden vardı. Fakat bu kazalarda biri, uçağın silahlı saldırıya uğramasıyla gerçekleşmişti. Komşu ve kardeş ülke Azerbaycan’ın bayrak taşıyıcı şirketi Azerbaycan Havayolları uçağının dıştan (harici) gelen askeri amaçlı bu saldırıyı neden göremediği sorusu bana çok soruldu.

Brezilyalı, Empresa Brasileira de Aeronáutica' adlı şirketin ürettiği Embraer 195 tipi uçağın Bakü’den kalkıp Çeçenya’nın Başkenti Grozni’ye gitmek için yola çıktığını biliyoruz. Uçağın kaptanı Rostov Hava Kontrol Kulesi’nden gelen “Grozni’de sis var’ talimatı üzerine önce Dağıstan Özerk Cumhuriyeti’nin başkenti Mahaçkale Havalimanı’na oradan da olumlu yanıt alamayınca, Hazar Gölü’nün Doğu yakasındaki Kazakistan’ın Aktau Havalimanı’na inmeye niyetlenmişti.

Embraer 195, Rusya Hava Sahası’nda Ukrayna kaynaklı drone saldırılarını püskürtmek isteyen Rus füze savar sisteminin vurduğu drone parçalarının hedefi olmaktan kurtulamadı. Yaralı (!) uçak bu haliyle inerken ne yazık ki başarılı olamadı ve kırıma uğradı. Bu kazayla ilgili olarak çokça sorulan “Uçağın radarı yok muydu? Tehlike yaratan dronları göremedi mi?” şeklindeki soruyu dört kaptan pilota sorarak merakları gidermek istedim.

“Yolcu uçaklarındaki radar, weather (hava durumu) radardır ve sadece yağmur ve şimşek bulutlarını gösterir. TCAS* cihazı çarpışmamak için diğer uçakları ve transponder cihazı da hem kendi konum ve irtifa bilgisini dışarı yayınlarken, hem de bu yayını yapan çevresindeki yakın uçakların bu bilgilerini görür. Transponder cihazı olmayıp dışarıya kendi bilgilerini yayınlamayan cisimleri (dron dahil) yolcu uçaklarının göreceği bir cihaz yok. Bunu ancak askeri nitelikli radar ve tespit cihazları tanımlayabilir.”

“Transponder cihazı açıksa, uçağın radarında görünen cisimlerin (uçağın) sefer numarasını görebilirsiniz, fakat Transponder kapalıysa herhangi bir cisim de göremezsiniz. Dronlar ve insansız hava araçları da radarda gözükür fakat tanımlanamaz. Ne olduğunu anlayamayız.”

“Radar sistemi sinyal gönderip, karşıdaki uçağa veya cisme çarpıp geri dönen sinyalin yorumlanmasıyla olur. Pilot karşıdaki cismin; konumu, irtifası, süratini yorumlayabilir. Sürekli update yaptığından uçak mı dron mu olduğuna karar verebilir. 5’nci, 6’ncı nesil uçaklarda görünmezlik özellikleri kazandırıyorlar. Hedef uçak, ya sinyalleri dağıtıyor, yutuyor veya bazı teknolojik sistemlerle geri sinyal göndermiyorlar. Sivil uçaklarda da aynı. Çok daha tekemmül etmiş sistemler var. Pilot uçarken etrafında ne kadar uçan cisim varsa hepsini irtifa, sürat ve istikamet olarak gösterir. Tehdit teşkil........

© Gazete Damga