Planlama yazı dizisinin önceki bölümünde, 1970’lerin krizine sosyalist blok ve Çin’in verdiği farklı yanıtları ele almıştım. Doğu Avrupa, dış borç bağımlılığı ve IMF dayatmalarıyla giderek daralan bir manevra alanına sıkışırken, Çin kademeli ve deneysel bir reform çizgisiyle bu sıkışmayı aşabildi. Bu tartışma bize, sosyalist planlamanın kriz karşısında nasıl evrildiğini göstermişti.

Bu haftadan itibaren ise odağımı kapitalist dünyadaki planlama biçimlerine kaydırıyorum. Sosyalist planlamanın yanı sıra, özellikle geç kapitalistleşen ülkelerde ortaya çıkan iki farklı planlama türünü inceleyeceğim: Yol gösterici planlama ve disipline edici planlama. Her iki planlama türü de hızlı sanayileşme ihtiyacının ürünüydü; ancak devlet-sermaye ilişkilerinin niteliğine göre farklı sonuçlar doğurdular.

Bu çerçevede ilk örnek olarak Hindistan’a bakmak anlamlıdır. Çünkü Hindistan, bağımsızlık sonrası dönemde iddialı bir kalkınma planlaması yaklaşımını gündeme getirdi ve diğer geç kapitalistleşen ülkelere örnek olarak gösterildi. Hindistan planlaması, Vivek Chibber’in Locked in Place: State-Building and Late Industrialization in India (2003) [Kilitlenmiş Düzen: Hindistan’da Devlet İnşası ve Geç Sanayileşme] kitabında ayrıntılı biçimde gösterdiği gibi, hiçbir zaman “disipline edici” bir nitelik kazanmadı. Sermaye sınıfı üzerinde bağlayıcı bir otorite kurulamadan, daha çok “yol gösterici” planlama düzeyinde kaldı. Bu yazıda Hindistan planlamasının ekonomi politiğini ve günümüz açısından çıkarılabilecek dersleri ele alacağım.

1947’de bağımsızlığını kazanan Hindistan, İlk Başbakanı Jawaharlal Nehru liderliğinde güçlü bir kalkınmacı devlet (developmental state) kurmayı hedefledi. Bu doğrultuda 1950’de Planlama Komisyonu (Planning Commission) oluşturuldu ve düzenli olarak beş yıllık planlar hazırlandı.

Nehru, Sovyet deneyiminden ilham alarak devletin yönlendirici rolüyle hızlı bir sanayileşme ve altyapı inşası öngörüyordu. Amaç,........

© Evrensel