ABD Başkanı Trump’ın 23 Temmuz 2025’te imzaladığı birbiriyle bağlantılı üç kararnameden birinin başlığı, “Federal Hükümette Woke Yapay Zekânın (YZ) Önlenmesi” idi.[1]

Böylece, başkanlık koltuğuna oturur oturmaz kullandığı “Woke YZ” ifadesi resmiyet kazanmış oldu.

Zaten mevcut hükümete de bu yakışırdı. Kabinenin büyük kısmı kürtaj karşıtı. İklim değişikliği söylemini ABD karşıtı bir komplo olarak görüyor. Bir kısmı UFO’ları gerçek sanıyor. Bakalım daha ne kararnameler göreceğiz?

“Woke YZ” iddiası da daha geniş bir politik konseptin bileşeni. Trump ve ekibine göre cinsiyet eşitlikçi, kapsayıcı ve ırkçılık karşıtı önlemler bir ideolojik saplantı haline geldi. Adaleti sağlama iddiasıyla yeni adaletsizliklere yol açtı. Bu yaklaşımda, mesela ırkçılık gibi bir sorun yoktur, çünkü zaten, açıkça söyleyemese de beyazlar üstündür. Daha az suç işlerler. Daha eğitimlidirler, daha zengindirler ve daha fazla ücret almaları normaldir. “Serbest” bir toplumda (siz bunu piyasa diye okuyun) kimi eşitsizlikler varsa da bunlar normaldir.

Böylece, kölelik, cinsiyet ayrımcılığı, ırkçılık gibi kapitalizm öncesi de etkili olan ama kapitalizm ve sömürgecilikle yeniden ve yeni biçimlerde üretilen toplumsal eşitsizlikler doğallaştırılır. Bu eşitsizlikler “doğal” ise… Yani seküler bir bakışla doğal olan buysa ya da teizm çerçevesinde tanrı böyle uygun görmüşse, yapacak bir şey olmadığı gibi sorun da yoktur.

Kadın, LGBTİ , ekoloji, siyah vb. toplumsal hareketlerce sağlanmış -ve kimileri çarpıtılmış, piyasa diline tercüme edilmiş (woke washing)- kısmi kazanımları ve “müdahaleleri” reddeden bu mantık, piyasacı bir müdahalesizliği savunarak sağcı ve gerici bir “özgürlük” söyleminin zeminini oluşturuyor. Irkçılık karşıtlığı, toplumsal cinsiyet eşitliği ve iklim krizine karşı mücadele “ideolojik önyargı”, “toplumsal mühendislik” ve “politik doğruculuk” olarak kodlanıyor.

Kararnamede Woke YZ ile iddia edilen şey özetle şu: Yapay zekâ modellerine “ideolojik önyargılar” dahil edildiğinde, bu modellerin çıktılarının kalitesi ve doğruluğu bozuluyor. Bunun en yaygın ve yıkıcı örneği “çeşitlilik, eşitlik ve kapsayıcılık” (ÇEK) olarak adlandırılan ideoloji. YZ bağlamında bu ilkeler, ırk veya cinsiyetle ilgili gerçek bilgilerin çarpıtılmasına, transseksüellik, kesişimsellik ve sistemik ırkçılık gibi kavramların sisteme dahil edilmesine neden oluyor. Bu da gerçeğe bağlılığı ortadan kaldırdığı gibi güvenilir YZ için varoluşsal bir tehdit oluşturuyor. Üretken yapay zekâ modellerinde üretilen bazı resimlerde çoğulculuk adına Nazi subaylarının bir kısmının Asyalı olarak gösterilmesi gibi hatalar bu iddiaların dayanağı olarak gösteriliyor.

Temel iddialar bunlar ve Trump bu konuda ciddi. Bir yapay zekâ oturumunda, “Amerikan halkı, YZ modellerinde woke Marksist çılgınlık istemiyor” demişti. Ona göre........

© Evrensel