Prof. Dr. HAVVA TUNÇ

Serbest piyasa ekonomisinin temel amacı kârı maksimize etmektir. Tarımsal ve endüstriyel üretimi serbest piyasa içinde aynı mantıkla değerlendirmek yani kârı maksimize etme eylemi üreticisi ve tüketicisiyle tarım sektörünü haksız rekabetle karşı karşıya getirmektir. Tarım sektöründe ne üretici ne de tüketici kazanıyorsa ekonomi kaybeder ve/veya gelişmez.

Diğer taraftan kâr maksimizasyonunun temel amaç olduğu bir piyasada stratejik bir sektör olan tarımda toplumsal fayda her zaman geri planda kalır. Zira tarımın hem ekonomik hem sosyolojik hem de stratejik boyutu yanı sıra iklimsel boyutu (küresel ısınma) gibi birçok faktör yer almaktadır. Tarımsal üretim sürecinde hem küresel ısınma sorunsalını minimize etmek hem de kar maksimizasyonunu sağlamak o kadar kolay değildir.

Sanayide fiyatı genellikle maliyetler belirlerken, tarımda fiyatlar üreticiden çok aracıların, perakendecilerin ve piyasadaki toplam arzın etkisiyle şekillenir. Yani çiftçi çoğu zaman kendi ürününün değerini belirleyemez.

Piyasada üretim kararı, kar-fayda-maliyet üçgeninde belirlenecektir. Kâr-fayda maliyet üçlüsünün denge hali teknik olarak mümkün olmamakla beraber, bu üçlünün dengesizliğinin denge hali, artan gıda fiyatları ve gıdaya erişimde yetersizlik olarak ortaya çıkmaktadır. O zaman Tarımın yer alması gereken piyasanın dinamiklerinin iyi belirlenmesi gerekmektedir.

Daha açıkça ifade edilirse, tarımsal ürünün arzı, talebi ve pazarlanması sanayi ürününe göre farklı bir yapı gösterir. Genellikle sanayi malının fiyatı maliyetlerin itişi ile yukardan aşağıya bir baskı ile belirlenirken tarımsal malın fiyatı aşağıdan yukarıya doğru, tüketici piyasasından başlamak üzere perakendeci toptancı ve aracı kanalı ile tarım üreticisi için veri olarak oluşur. Başka bir deyişle, tarımsal ürün fiyatı oluşurken üreticilerin ve dolayısıyla maliyetlerin rolü genellikle kısıtlıdır. Çünkü bir döneme ait herhangi bir ürünün fiyatı o dönemin maliyeti değil o ürünün toplam arzı belirler.

Tarım ve sanayide kamunun üretici olduğu üretimde,........

© Ekonomim