Bugünkü yazımız ile son zamanlarda vadeli işlemlere BSMV yerine KDV uygulanmasına yönelik çeşitli özelgelerin uygulama alanı bulması üzerine, BSMV ve KDV nin mevzuatsal sınırının değerlendirilmesi, detayına yer vereceğimiz özelgelerde neden BSMV yerine KDV uygulanması şeklinde yön verildiği ve iki vergi türü açısından sınırın belirleyici unsurlarına temas ederek forward işlemlerde nakdi uzlaşının finansal hizmet mi yoksa finansal işlem mi sorunsalını gözler önüne sererek görüşlerinize sunacağız.

Banka Ve Sigorta Muameleleri Vergisi 01.01.1957 yılından bu yana 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu kapsamında uygulana gelmiş, Kanun 1984 yılında kısmen KDV ile birlikte yürürlükten kalkmış olsa da dâhilde ve ithalde alınan istihsal vergisi dışında uygulanmış ve finansman üzerinden alınarak değişik oranlarda uygulanmaya devam etmiştir. Diğer bir değişle, 1985 yılında yürürlüğe giren Katma Değer Vergisi Kanunu, 1956 tarihli Gider Vergileri Kanununun 1-27. maddelerini uygulama alanından kaldırarak Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinin uygulama alanını işler halde bırakmıştır. Ancak görünen o ki, bahse konu tarihten bu yana finansal kurumlar, finansal araçlar, para, sermaye piyasaları, tek ifadeyle finansal ekosistem o kadar genişlemiş ve hacim kazanmıştır ki, konuya teması açısından iki başat kanunun sınırlarının netliği tartışılır hale gelmiştir.

Şöyle ki, finansal ekosistemin sirkülasyonu dahilinde finansal kurumların finansal olmayan işlemleri gündeme geldiğinde ya da -ters reaksiyon- finans şirketi olmayan kurumların finansal işlemleri gündeme geldiğinde bahse konu sınır çizgisinin netliği dahası yeterliliği tartışma konusu olmaktadır. Ki, yazımızın da temas edeceği üzere, son zamanlarda bankalarla tam mükellef kurumlar arasında yapılan forward işlemlerinin KDV karşısındaki durumu, herhangi bir finansal mevzuata tabi olmayan bir reel sektör şirketi tarafından gerçekleştirilen bir forward işleminin nakdi uzlaşma halinde sonuçlanması halinde uygulanacak mevzuatın BSMV mi yoksa KDV mi kapsamında olduğu, benzer şekilde forward sözleşmelerinin nakdi uzlaşma ile sonlandırılması ile sözleşmede belirlenen fiyat ve vadedeki piyasa fiyatı arasındaki farkın ödenmesi ile sonlandırılabileceği uygulamasından yola çıkarak sözleşmeye konu finansal varlığın tesliminin yapılmasına konu nakdi uzlaşma ile sonlandırılan forward sözleşmelerinde öne çıkan unsurun finansman temini ve dahi nakdi uzlaşıya bahis finansal korunma olgusunun da finansal risklerden korunma hizmeti olarak mı nitelendirileceği gibi hususlar para ve sermaye piyasası araçlarında yaşanan önemli gelişmelerin KDV ile BSMV arasındaki sınır çizgisinin sorgulandığı mecrayı gözler önüne sermektedir.

Evet, şu konuyu önemsiyorum; forward sözleşmelerinin nakdi uzlaşı ile sonlandırılması durumunda, nakdi uzlaşıya ilişkin finansal korunma olgusunun finansal riskten korunma hizmeti olarak değerlendirilerek ifaya konu hizmete yönelik bedel üzerinden KDV hesaplanması gerektiği yönündeki görüşler… Konunun değerlendirilmesi ve elbette görüşlerinize sunulması noktasında, hiç şüphesiz vergi kanunlarının lafzı kadar ruhu, diğer bir değişle konuluşundaki maksat bizim için ciddi önem arz edecek ve kanunların lafzı yazımıza ilişkin konuyla ilişkilendirilirken de gerçek mahiyete nüfuz etmede fonsiyoner olan vergi kanunlarının ruhu göz ardı edilmeyecektir.

Bunun için mevzuatsal çerçeveye göz atmakta fayda görüyorum, tabiki konuya eleştirel bir mecra sunan bahse konu özelgeye…

KDV Kanununun 17’nci maddesinin 4. fıkrasının e ve g bentleri, konuya ilişkin KDV ve BSMV’nin sınır çizgisi…

Bahse konu “e” bendindeki “Banka ve sigorta muameleleri vergisi kapsamına giren işlemler…” ile aynı fıkranın “g” bendindeki “…6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre Türkiye’de kurulu borsalarda işlem görmek üzere ithali, borsaya teslimi ve borsa üyeleri arasında el değiştirmesi, döviz, para, damga pulu, değerli kâğıtlar, hisse senedi, tahvil (elde edilen faiz gelirleri ile sınırlı olmak üzere tahvil satın almak suretiyle verilen finansman hizmetleri dahil), varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalar, Türkiye’de kurulu borsalarda işlem gören sermaye piyasası araçları…” hükümleri ile belki de birbirine teğet olan sınır belirlenmektedir ki, KDV’den istisna tutulan ve konuya münhasır forward sözleşmesinin nakdi uzlaşı ile sonlanması yine finansal bir işlem mahiyetinde değerlendirileceği üzere KDV’ye tabi bir işlem olarak değerlendirilmeyebilirken bu konuda KDV’den istisna tutmaktan öte daha net bir mevzuatsal düzenleme ihtiyacı da hasıl olmuş mudur?

Sınır mevzuat çizgisinden bahsettikten sonra forward anlaşmalarının ne olduğundan ve bu konuda Borsa İstanbul literatüründe hükmünü bulan nakdi uzlaşma müessesesinden bahsetmeden geçmek istemiyorum.

Nedir forward anlaşmaları, diğer bir ifadeyle neyi ifade eder Alivre Sözleşme (Forward)?

Forward anlaşmaları, belirli bir dayanak varlığı, önceden belirlenmiş bir fiyat ve vadede alma ya da satma yükümlülüğü doğuran anlaşmalar olup vade geldiğinde taraflardan alıcı olan tarafın kontratta belirtilen fiyattan, orandan, endeksten vb. dayanak varlığı almak; buna karşın anlaşmayı satan tarafa da vade sonunda dayanak varlığı kontratta önceden belirlenmiş bir fiyat vb. üzerinden alıcıya satma zorunda olduğu anlaşmalardır ve vade sonunda da anlaşmanın taraflardan biri olası diğer tarafın zararını karşılamakla yükümlü kılınmaktadır.

Borsa İstanbul mecrasında da lafzını bulduğu üzere; geleceğe yönelik (alivre) sözleşmeler, satıcının/alıcının belli bir ürünü ileri bir tarihte, baştan anlaşılan bir fiyat üzerinden alıcıya teslim etmesini/satıcıdan teslim almasını öngören sözleşme olup sözleşmenin şartları (fiyat, miktar, kalite, vade ve yer) alıcı ve satıcı tarafından karşılıklı belirlenir ve alivre sözleşmeler tarafların gelecekte almak veya satmak istedikleri ürünlerin fiyat değişimleri nedeniyle oluşan riskten korunma ihtiyacı karşısında çözüm olarak gördükleri sözleşmelerdir ki, bu yönüyle de alivre sözleşmeler vadeli işlem sözleşmelerinin geliştirilmesine temel teşkil etmektedir.

Gelelim konuya spesifik bir bakış açısı sunmak adına, Borsa İstanbul literatüründe nakdi uzlaşı konusunun nasıl ifadesini bulduğuna…

Borsa İstanbul tarafından yayımlanan yazınsal mecrada, forward işlemlerin sonlandırılması noktasında, Dolar/TL veya Euro/TL vadeli işlem sözleşmelerinin sonlandırılmasında, daha açık ifadeyle bahse konu sözleşmelerin uzlaşma yöntemi seçiminde nakdi uzlaşma yöntemi uygulandığı açıkça belirtilmiştir.

Dahası bahse konu nakdi uzlaşma, Borsa İstanbul’da Dolar/TL veya Euro/TL işlemlerinde uygulanan resmi bir uzlaşma yöntemi olup bu anlamda nakdi uzlaşı bankacılık tekniği açısından da konuya münhasır forward işleminin sonlandırılması noktasında ödeme işlemine konu aslında netleştirme yapmayı sağlayan bir işlem olarak görülmektedir.

Evet, artık konuya ilişkin “NAKDİ UZLAŞMALI FORWARD FİNANSAL HİZMET Mİ YOKSA FİNANSAL İŞLEM Mİ?” ayrımında 22.07.2019 tarih ve 590857 sayılı özelge detayını vermenin tam sırası olduğuna inanıyorum, kısaca bahse konu özelge içeriği şöyle; grup firmalar arasında düzenlenen çerçeve sözleşmesi uyarınca gerçekleştirilen işlemler sonucunda piyasa fiyatı ile sözleşmede belirlenen future fiyat arasındaki fark, bir hizmet sonucu ortaya çıktığından bu fark üzerinden KDV........

© Ekonomim