S obzirom na to da se i kod kiča i kod religije radi o osećanjima, to je penetracija prvog u drugo moguća, očekivana i efikasna. Kič se uvek uspeva uvući u celokupan svetački ikonološki materijal koji čini unutrašnju opremu crkava. U dobro „zašećerenoj“ formi religijski kič se predstavlja kao prototip saharinskog modela kiča.

Ovde se radi o jednoj vrsti „marcipanske teologije“ koja daje lažnu sliku stvarnosti, ublažuje neminovnost životnih teškoća i, svodeći religioznost na lagodno i prijatno čuvstvo, samoj religioznosti oduzima njenu integralnu dimenziju. Cilj je odvojiti pažnju od unutrašnjih religijskih protivrečnosti i otkloniti sve sumnje koje predstavljaju neprijatno ili čak odbojno iskušenje za čoveka.

Na taj način kič podleže stapanju religioznih raspoloženja i crkvenih interesa, sve u nameri da se vernici zadrže u krilu crkve kao odana pastva. Kvaziestetskim ulepšavanjem i doterivanjem, kojim se vrši žrtvovanje istinitosti zarad dopadljivosti, hrišćanska vera dobija fatalan ukus saharina. Otuda i one dirljive slike madone, ružičasta voštana srdašca i ljupke svetačke figure.

Odnos religije i kiča javlja se kao subodnos šire shvaćenog kulturnog odnosa. Ako je kič odnos dominantan u jednoj kulturi, onda je verovatno da će on biti dobra baza religijskim kič osećanjima. Poznato je da se kič kao reč javila u Minhenu oko 1860. godine.

Od glagola kitschen, a u varijanti sintagme etwas verkitschen dobijamo značenje nečega što je lažno, patvoreno, na brzinu sklepano i krišom podmetnuto. U kontekstu religijskog kiča iskoristiću briljantnu misao estetičara Ernsta Fišera i u zagradi ću joj dodati samo jednu reč koja sadrži konotaciju svetog: „Kič je rasprodaja (verskih) ideala po sniženim cenama“. Danas nije teško naći primere modernih crkava koje su po svom arhitektonskom stilu i dizajnu uzorne, ali kojima nedostaje jedna „sitnica“: religioznost, to jest duhovnost kao teološka vrednost. U tom kontekstu, kao bića od krvi i mesa, ni Papa, ni patrijarsi, ni svi ovozemaljski svetitelji ne mogu predstavljati izuzetke.

Smrt kao saveznica

Krivo shvatanje vere i religije ispoljava se ponajviše u najtananijim osećanjima, kao što je žal za umrlima. Manifestacije tuge i žalosti verno odslikavaju kulturni profil onoga koji žali, ne samo pojedinca nego i cele ožalošćene porodice, nacije, društva.

Na grobljima ima toliko nesuvislosti, a ne zna se ko je za to veći krivac – oni pod zemljom ili oni nad njom. Nije slučajno Milan Kundera groblje nazvao taštinom pretvorenom u kamen. Umesto da posle smrti postanu razumniji, stanovnici groblja su – ističe on u romanu Nepodnošljiva lakoća postojanja – postajali šašaviji nego za života. Isticali su na spomenicima koliko su važni. Tu nisu počivali očevi, braća, sinovi ili bake, nego funkcioneri i javni radnici, nosioci titula, počasti i odlikovanja.

Sabor SPC u atmosferi nezadovoljstva: Svetosavski hram skoro prazan na liturgiji

Svako je isticao svoju važnost, svoj društveni položaj, svoju čast.

Ne samo žal za umrlima, već i religijska osećanja uopšte, velikim delom povezani su sa smrću kao sudbonosnom i ishodišnom tačkom ljudskog života. Smrt je, prema tome, velika saveznica kiča. Danas možemo govoriti, veli Đilo Dorfles, o raznolikim aspektima posmrtnog kiča, sa prizorima „ružne smrti“, ganutljive i sladunjave, obavijene sentimentom i patosom – smrti „preobučene u život“, skrivene, patvorene i zamaskirane. Smrt, koja je kod starih Etruraca (nekropole) i Egipćana (faraonske grobnice) bila poštovana, koja se možda i volela, a sigurno i uzimala za ozbiljno, danas je ukroćena, mimetizirana i krivotvorena. Zbog toga su gotovo sva sadašnja „umetnička dela“ na grobljima i čitulje u lokalnim novinama nesumnjivi kič.

Kič se uvukao u groblja i spomen-parkove mnogih naroda, a njegovi izdanci nisu mimoišli ni naše prostore. Groblja su prepuna kič sadržaja, a o tome kako se zajedno sa seljakom smrt preselila iz sela u grad svedoče novinske tužbalice poznatije kao čitulje. NJima se pridružuju epitafi, zapravo prošireni nadgrobni natpisi koji se delimično nadovezuju na tradiciju takozvanih krajputaša kao obeležja seoskih grobalja.

Tu ima pravih........

© Danas