Cumhurbaşkanının ABD ziyareti, MAPEG’in, 33 ilin topraklarını doğrudan madencilik yatırımlarına açması emperyalizm tartışmalarını yeniden canlandırdı. Ancak emperyalizmi konuşacaksak kapitalizmi de konuşmaktan kaçınamayız.

Emperyalizm kapitalizmin genişleme eğiliminin kaçınılmaz bir sonucudur. Genişleme eğilimi, kapitalizmin, krizlerini tetikleyen, sermayenin hareketini yönlendiren kâr oranları düşme eğilimi ve karşıt eğilimleri yasasının pratik sonucudur. Makineleşme, ücretleri baskılama, mal-sermaye ihracı, hammadde-enerji, emek ithalatı gibi karşıt eğilimler, öncelikle “egemen/öncü” sermayenin gereksinimlerine göre (çoğu zaman) devlet tarafından harekete geçirilirler. Emperyalizm sistemiktir, kapitalizmin aşılmadan emperyalizmin dışına çıkılamaz, en fazla emperyalizmle ilişkiler yönetilmeye (?) çalışılabilir.

Son mali krizden bu yana, özellikle de son yıllarda kapitalizmin yapay zekâ, veri altyapıları ve kritik mineraller etrafında yeni bir evresi şekilleniyor. Neoliberal dönemin finansallaşma ve serbest piyasa gibi gereksinimlerinden farklı olarak bu yeni evre doğrudan kaynak kontrolü, altyapısal bağımlılık ve jeopolitik rekabet üzerine kuruluyor. Bu dönüşümü, “gizli (hatta hortlak) sömürgecilik” olarak da tanımlayabiliriz. Bu yeni aşamada, klasik sömürgeciliği anımsatan işgal ve askeri yıkım (son yıllarda başlamış olsa da) henüz egemen değildir; neoliberal dönemdeki gibi........

© Cumhuriyet