Turgay Gülpınar’ın İletişim Yayınları’ndan çıkan Yerel Hükümet Gültepe Bir Özerklik Deneyimi (1973-1980) kitabını okurken hem ülkenin ve kentlerin geçmişine, hem de kendi akademik geçmişime gittim. Bir zamanlar doktora tezimi yazarken hissettiğim heyecanı, Gültepe’ye dair her satırda yeniden yaşadım. Ama özellikle dışarıda kalmış benzer başka öyküleri anımsadım.

1990’lı yıllarda, 1 Mayıs Mahallesi’nin kuruluş ve yasallaşma sürecini yazarken benim için yeni anlatılardan biri, mahalleye ilk yerleşenlerin çalıştıkları işyeri sahiplerinin genellikle Müslüman olmayan topluluklara mensup olmasıydı. Ermeni, Yahudi ya da Rum olan bu kişilerin çiftlikleri, mandıraları vardı. Mahallenin orta Anadolulu ilk göçmenleri, bu kişilerin mandıralarında çalışıyorlardı. Sonraları mahallenin mekânsal dokusu büyüyüp değiştiğinde herkes yine bir biçimde görünürdü, sadece Müslüman olmayan o ilk mülk sahipleri yoktu. Üstelik onların mekânı terk etme biçimlerini, çalışanları dahi hatırlamıyordu.

∗∗∗

İstanbul’da toplumsal tarihe dair başka çalışmalarda da benzer anlatılar dinlemiştim. Maltepe, Kâğıthane ve Avcılar’da pek çok anlatıcı, Müslüman olmayan toplulukların mezarları anlamına gelen eski meşatlıklardan bahsetmiş ve yerlerini de göstermişlerdi. Ama artık o ‘meşatlıklar’ da yoktu; yerlerinde kamu binaları, iş merkezleri ve hatta camiler vardı. Her........

© Birgün