Uluslararası Tasarım Konseyi’nce (UTK : ICoD) 27 Nisan 1995’ten başlayarak Dünya Grafik Günü, 2012’den sonra Dünya İletişim Günü, şimdilerde ise Dünya Tasarım Günü (DTG : WDD) olarak kutlanmaktadır. Türkiye’den de üyelerin olduğu UTK’ce DTG’nün amacı, tasarımcılara yerel çevrelerinde insanların iyilik haline derinden dikkat çekme olanağı sağlamak, çeşitliliğe saygınlık kazandırmak, sınırlar ötesine geçmek, yaşam kalitesini geliştirmek olarak tanımlanmış. Kısaca tasarımın dünyayı değiştirme bağlamında değeri ve kapasitesine dikkat çekiliyor. Gerçekten de tasarım, yenilikle dolaysız ilişkili, aslında bir sorun çözme ve geliştirme çalışmasıdır. Son yıllarda ekonomi yazınında oldukça ilgi gören ‘Gülümseme Eğrisi (smile curve)’ yaklaşımına göre de tasarım ürünün toplam katma değerinden giderek daha büyük pay almaktadır.

Tasarım konusuna ait iki yasamız şunlar: 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK); diğeri ise 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK). FSEK (değişiklikler olsa da) eski ve gereksinimleri karşılayamıyor, hatta bu yasaların birleştirilmesi gerekiyor. SMK’da marka, patent, coğrafi işaret, faydalı model kavramları olduğunu anımsatalım.

Tasarım mesleği bir meslekler ailesi olarak nitelenebilmektedir. Uzmanlık alanlarına göre farklı tasarım tiplerinden söz etmek olanaklı gözüküyor: Mekan (çevresel) tasarımı, ürün (ve ambalajı) tasarımı, grafik tasarımı. İletişim tasarımını (görsel iletişim ve grafik dahil) ayrı bir tip olarak saymak da olanaklı. SMK’da Üçüncü Kitap’ta tasarım konusu düzenlenmiş. Bu bölümdeki 55.maddede Tasarım, ‘ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümü’ olarak tanımlanmış. Ürün ise, ‘bilgisayar programları hariç olmak üzere, endüstriyel yolla veya elle üretilen herhangi bir nesnenin yanı sıra birleşik bir ürün veya bu ürünü oluşturan parçaları, ambalaj gibi nesneleri, birden çok nesnenin bir arada algılanan sunumlarını, grafik sembolleri ve tipografik karakterleri ifade eder’ olarak tanımlanmış. Birleşik ürün ise, ‘sökülüp takılma yoluyla değiştirilebilen veya yenilenebilen parçalardan oluşan ürün’ olarak tanımlanmış. Tasarımın SMK hükümleri uyarınca tescil edilmiş olması halinde tescilli tasarım, ilk kez Türkiye’de kamuya sunulmuş olması halinde ise tescilsiz tasarım olarak korunacağı belirtilen yasanın 56. maddesinde, bu korumanın ancak tasarımın yeni ve ayırt edici niteliğe sahip olması koşuluna bağlı olduğu belirtilmiş.

FSEK’e göre Eser, sahibinin hususiyetini........

© Aydınlık