Από το Νοέμβριο του 1945 μέχρι το Γενάρη του 1947 η Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε εξέδιδε το περιοδικό «Μόρφωση». Το πρώτο φύλλο εκδόθηκε την 15-11-1945 και το τελευταίο την 10-12-1947, σύμφωνα με τα τεκμήρια των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας. Πρόκειται για μια δεκαπενθήμερη έκδοση οργανωμένη σε τόμους και φύλλα. Κάθε τόμος περιλαμβάνει 12 φύλλα. Τον Α’ Χρόνο εκδόθηκαν δύο τόμοι (15-11-1945 έως 10-5-1946, ο τόμος Α, και 25-5 έως 11-11-1946, ο τόμος Β) τον Β’ Χρόνο, επίσης δύο τόμοι (25-11-1946 έως 10-5-1947, ο τόμος Γ, και, 25-5-1947 έως 10-11-1947, ο τόμος Δ) και τον Γ’ Χρόνο, ο τόμος Ε που έχει δύο φύλλα (25-11-1947 και 10-12-1947).

Το περιοδικό περιλαμβάνει μεταφράσεις από έργα των κλασικών του μαρξισμού (Ένγκελς, Λένιν και Στάλιν) καθώς και μελετήματα σοβιετικών, κυρίως, πολιτικών, φιλοσόφων και επιστημόνων αλλά και Γιουγκοσλάβων (Τζίλας), Γάλλων (Γκαρωντύ) κ.ά. Λόγω της θεωρητικής φύσης των δημοσιευμάτων, εικάζουμε ότι το περιοδικό αποσκοπούσε στην επιμόρφωση των στελεχών και των μελών του Κ.Κ.Ε. Τα ζητήματα της επιστήμης γενικά, με έμφαση στη σοβιετική επιστήμη, και της φυσικής, ειδικότερα, κατέχουν ιδιαίτερη θέση στη θεματική των μελετημάτων που μεταφράζονται. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τα ακόλουθα δημοσιεύματα:

Σε αυτά δίνεται έμφαση στα επιτεύγματα της σοβιετικής επιστήμης, στην ευνοϊκή πολιτική για την ανάπτυξη της επιστήμης που ασκείται στην Ε.Σ.Σ.Δ και στη σχέση της σύγχρονης επιστήμης με το διαλεκτικό υλισμό, με αναφορά κυρίως στο έργο Υλισμός και Εμπειριοκριτικισμός του Λένιν. Χαρακτηριστικός είναι ο τίτλος του άρθρου του Βαβίλοφ που αναφέραμε παραπάνω. Να σημειώσουμε εδώ ότι εβδομήντα χρόνια μετά, το 2016, δημοσιεύθηκε στην Κομμουνιστική Επιθεώρηση (τεύχος 6) μια μεταγενέστερη εισήγηση του Βαβίλοφ σε συνέδριο για τον Λενινισμό με παρόμοιο τίτλο, «Ο Λένιν και τα προβλήματα της Σύγχρονης Φυσικής».

Омеляновський Михайло Еразмович

Στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε τα βασικά σημεία του άρθρου του Ομελιανόφκσι με τίτλο «Η πάλη του υλισμού και του ιδεαλισμού στη σύγχρονη φυσική», το οποίο δημοσιεύτηκε στη ρώσικη γλώσσα στο περιοδικό Μπολσεβίκ (15) τον Άύγουστο του 1946, και με αφορμή αυτό θα καταθέσουμε κάποιες σκέψεις για το διαλεκτικό υλισμό και τη σχέση του με την επιστήμη.

Ο Μιχαήλ Ερασμόβιτς Ομελιανόφσκι (1904 – 1979) ήταν σοβιετικός φιλόσοφος Ουκρανικής καταγωγής. Διετέλεσε πρώτος πρόεδρος του ινστιτούτου Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας (1946-1952) και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ (1968). Τα ενδιαφέροντά του εστιάζονταν στη γενική φιλοσοφία της επιστήμης και κυρίως στη φιλοσοφία της φυσικής. Μαζί με τους φυσικούς Βλαντίμιρ Φωκ και Ντμίτρι Μπλόκιντσεφ, θεωρείται από τους θεμελιωτές της φιλοσοφικής ερμηνείας της κβαντικής μηχανικής από τη σκοπιά του διαλεκτικού υλισμού. Χαρακτηριστικά έργα του είναι οι μονογραφίες «Φιλοσοφικά Προβλήματα της Κβαντικής Μηχανικής» (1956) και «Η Διαλεκτική στη Σύγχρονη Φυσική» (1973). Το 1963 συνεπιμελήθηκε (με τον Κουζνετσόφ) τη συλλογή άρθρων με τίτλο, «Φιλοσοφικά Προβλήματα της Φυσικής των Στοιχειωδών Σωματιδίων» ενώ το 1970 μια συλλογή άρθρων με τίτλο «Ο Λένιν και η σύγχρονη επιστήμη».

Η πάλη του υλισμού και του ιδεαλισμού στη σύγχρονη φυσική

Το άρθρο αρχίζει με τον ισχυρισμό του Ομελιανόφκσι ότι οι νέες ιδέες και οι θεωρίες του 20ου αιώνα «μπορούν να ερμηνευθούν και να κατανοηθούν σωστά μόνο στο φως του διαλεχτικού υλισμού, στο φως των ιδιοφυών φιλοσοφικών έργων του Λένιν και του Στάλιν». Ο Λένιν στο έργο του «Υλισμός και Εμπειριοκριτικισμός» που εκδόθηκε το 1908 προσέφερε το φιλοσοφικό πλαίσιο για την ανάπτυξη της νέας επιστήμης: «έδωσε φιλοσοφικές γενικεύσεις που διατηρούν τη σημασία τους και για τους παρακάτω σταθμούς της ανάπτυξης της φυσικής». «… [Τ]ο βασικό περιεχόμενο της φυσικής του αιώνα μας είναι η επανάσταση.» (σ. 26) Ο Λένιν μελέτησε την επανάσταση και έδειξε ότι τόσο ο μεταφυσικός υλισμός όσο και ο ιδεαλισμός αποτελούν τροχοπέδη για την ανάπτυξη της φυσικής.

Η πρώτη επαναστατική αλλαγή που εξετάζεται αφορά στη θεωρία για την «κατασκευή της ύλης». Η ανακάλυψη της ραδιενέργειας προσέφερε την αρχή για την μετάβαση από μια στατική και αμετάβλητη σύλληψη του ατόμου με σταθερές ιδιότητες σε μία δυναμική όπου τα άτομα μπορούν να αλλάζουν ιδιότητες εκπέμποντας ακτινοβολία. Για τον Ομελιανόφκσι, οι γνώσεις της φυσικής για........

© antapoCRISIS