Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. İzzet Arı, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının (UAEA) nükleer krizlerde oynadığı misyonu AA Analiz için kaleme aldı.

***

1957 yılında Birleşmiş Milletler'e (BM) bağlı bir organ olarak kurulan UAEA'nın 2025 yılı itibarıyla 178 üye ülkesi bulunmaktadır. UAEA, nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanılmasını teşvik etmek, nükleer silahların yayılmasını önlemek, üye devletlerin nükleer tesislerini denetlemek ile nükleer güvenlik, emniyet ve çevre koruma konusunda rehberlik sağlamak amacıyla kurulmuştur. Bu amaç altında UAEA'nın üç ana görevi bulunmaktadır.

UAEA'nın üç ana görevi, denetim ve güvence, [1] teknik işbirliği ve destek [2] ile nükleer güvenlik ve emniyet sağlamaktır. [3] Denetim ve güvence görevi kapsamında nükleer tesislerin beyan edildiği şekilde kullanılıp kullanılmadığı ve özellikle nükleer silah programı amacıyla faaliyetler gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği denetimini yapmak UAEA'nın en kritik görevi olarak kabul edilebilir. İkinci görev olan teknik işbirliği altında UAEA, başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere sektörel ihtiyaçlara göre nükleer enerji ve teknoloji transferi, eğitim, ekipman ve tedarik konularında ülkelere destek sağlamaktadır. Nükleer güvenlik ve emniyet görevinde ise nükleer tesislerden kaynaklanabilecek radyoaktif madde ve kazaların önlenmesi ile kötü amaçlı kullanılmasının önüne geçilmesi için rehberlik sağlamak da UAEA'nın görevleri arasında yer almaktadır. [1]

UAEA'nın görevleri arasında sağlık, enerji, teknoloji gibi konularda barışçıl nükleer enerji ve teknolojilerinin yaygınlaşmasına katkı sağlama görevi kuruluşundan beri yer almaktadır. Son yıllarda iklim değişikliğiyle mücadele kapsamında nükleer enerjinin sıfır emisyonlu enerji kaynağı olarak kabul edilmesiyle UAEA için önemli bir alan açılmıştır. UAEA, ülkelere nükleer enerjinin baz yük olarak kullanılmasında ve enerji planlamasında teknik destek sağlamaktadır. Ayrıca UAEA, yeni nesil nükleer teknolojilerin yaygınlaştırılması ve küçük modüler reaktörlerin (SMR) kurulması konularında eğitimler vermektedir.

UAEA, Paris Anlaşması altında düşük karbonlu enerji çözümü olarak nükleer enerjiyi savunmakla kalmayıp ülkelerin anlaşma altındaki Ulusal Katkı Beyanlarını (Nationally Determined Contributions-NDCs) yerine getirmede azaltım, uyum ve teknoloji transferi başlıkları altında nükleer enerji programlarını teşvik etmektedir. Ayrıca iklim için nükleer enerji yatırımları, Dünya Bankası başta olmak üzere çok taraflı kalkınma bankalarının finansman sağlayacağı alan olarak yeniden gündeme gelmektedir. [2] Paris Anlaşması müzakereleri ve Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Taraflar Konferansı'nda (COP), UAEA Atoms4Climate inisiyatifi ile iklim değişikliğiyle mücadelede nükleer enerji çözümü ve desteğini yaygınlaştırıcı faaliyetler sürdürmektedir. Ayrıca UAEA, ülkelerin nükleer programlarını denetleyerek onlara hem olası risklere karşı rehberlik hem de nükleer programların şeffaf biçimde yürütülmesinde yardımcı olmaktadır.

Diğer taraftan........

© Anadolu Ajansı Analiz