TAMAR GÜRCİYAN

İki yıl süren yoğun araştırmamın sonucunda yüksek lisans tezimi Antep’teki Surp Asdvadzadzin Katedrali üzerine Berlin Teknik Üniversitesi’nde yazdım. Bu çalışma kapsamında, Agos’taki köşemizde Surp Asdvadzadzin Katedrali’nin inşaat öncesinden başlayıp günümüze kadar uzanan hikâyesi üzerine kapsamlı bir röportajı da “Antep’te katedral, hapishane ve cami olarak Surp Asdvadzadzin” başlığıyla Temmuz 2023’te yayınlamıştık.

Bunu hatırlatmamım sebebi, geçtiğimiz haftalarda Yesayan Salonu’nda yapılan etkinlikte Surp Asdvadzadzin Katedrali’nin “Balyan Mimarlığının Anadolu’daki görkemli tasarımı” olarak lanse edilmesi; ayrıca Anadolu Kültür’ün deprem sonrası değerlendirme raporunda okuduğum “Sarkis Balyan’ın […] tasarladığı çok büyük ölçekli bu yapıda, üç katlı bir galeri katı denemesi de uyguladığı görülmektedir’’ yorumunun yeniden gözden geçirilmesi gerektiğine inanmamdır. Nitekim Elmon Hançer’in Agos’a verdiği son röportajda da yapının planının Sarkis Balyan’a 1.5 kat büyüttürüldüğü ifadesini okuyunca bu konuyu tartışmaya açma ihtiyacı duydum.

Raporda kilise üzerine verilen tarihsel bilgilerin temel kaynağı, Kevork A. Sarafyan’ın editörlüğünü yaptığı “Badmutyun Antebi Hayotz” Huşamadyan kitabıdır. (Antepli Ermenilerin Tarihi) Raporda, Antep’ten bir heyetin Sarkis Balyan’dan kilisenin 1.5 kat büyütülmesi için onay almak üzere İstanbul’a gittiği belirtilir. Oysa adı geçen kaynakta heyetin İstanbul’a yalnızca planın büyütülmesinin onayını almaya değil, aynı zamanda artık dışarıdan bir mimar getirmek istemediklerini bildirmek için gittiği yazılıdır. Ancak bu görüşmenin gerçekten gerçekleşip........

© Agos