Gndz kua programlarnda sklkla grlen diz aralklar, aralk sahneleri ve af ikilemleri, James Ferguson'un performatif utan kavramyla aklanabilir. Katlmclar sahnede utancn sergiler, izleyici ise bu k zerinden kendini temizler. Ben onlar gibi deilim dnceleri, bireysel olarak bir tr narsistik rahatlama salar. Ancak bu sahneler, mevcut iin derin izlemeleri brakr.

Muhmet Krtorun/ Yazar

Gndz kuanda yer alan dramatik ierikler, yalnzca bireysel ayrlklara deil; ayn zamanda toplumun kolektif bilincine, snfsal gerilimlerine ve mahremiyet anlayna da aynay kullanyor. Grnrde "yardm" amacyla kurgulanan bu yapmlar, bireyleri en krlgan halleriyle ifa ediyor ve mahremi tehir nesnesine dntrlerek sradanlatryor.

Bu programlarn yalnzca medya ierii deildir; Ayn zamanda bir gzetim sistemi, snfsal ayrm arac ve modern tketim ekonomisinin sahnesidir. Yaznn amac, bu sahnenin sonundaki eitsizlikleri, psikolojik etkileri ve kltrel dnmleri ifa etmektir.

Televizyon, elencenin tesinde bir ideolojik propagandadr. Gndz kuanda ne kan yapmlar, yzeyde "yardm eli" gibi grnse de, blmler halinde mahremiyetin metalamasna, kiisel dramalarn pazarlanmasna hizmet eder. Program formatlar ok sayda kayp arama, aile yelerinin ayrlmas ya da ilikilerin deimesi iddiasndadr. Ancak ekranlara gsterilen bireyler genellikle dk sosyoekonomik gruplardan, grnr klnm kiilerdir. Bunlardan grnenler, onurlu deil; damgalaycdr.

Alayan bir anne, ihanete urayan bir e, gemiiyle yzleen bir birey... Hepsi, ekrann karsndaki izleyici iin dramatik bir anlatya dntrlr. Onun itiraf, itirafnn reklam sresi boyunca evrim iidir. Verilen grnml mesaj nettir: "Onlar gibi olma."

Snf, gzetim ve damgalama

Bu ierikler, zellikle alt snf aileleri "sorunlu" olarak erevelerken; Orta snf izleyiciye kendi bileenleri ve stnln yeniden onaylama alan sunar. ngiliz sosyologu Beverley Skeggs'in (2004) ngiltere iin tespit ettii snfsal gzetim ve temsiller, Trkiye'de ok daha sert biimde oluur: Yoksullar srekli gzetim altnda tutulur, denetlenir; orta snf ise zaten "makul" saylr.

Programlar ayn zamanda devletten bamsz alan birer disiplin aygtdr. James Ferguson'un "ynetimsellik" (ynetiim) szlemesinin bu dosyadan ayrlabildii, artk bireysel bireylerin ayrlmas iin resm kurumlara gerek kalmamtr. Televizyon, toplumsal vicdan gibi alr. Mahkemede beraat etmi biri dahi, bir kez "sulu" olarak sunulsa damga kalcdr.

ncelikli bir susturma biimi

Bu programlarda kendini savunmasn alan tannyor gibi grnse de bu savunma, medya tarafndan izilmenin kurgusunun snr iindedir. Birey "konuur", ancak ou zaman zayf ya da sulu bir roln iinden seslenebilir. Bu da savunmay, aslnda daha incelikli bir susturmay baarmak.

te yandan bu sre sadece medya yapmclarnn tercihiyle deil; aresizlikleriyle de ekillenir. Bir e, bir anne, bir baba... Kendini aresizliinden pek ok insan zm arayyla en mahrem hikyesini ekranlara tayor. Dardan tehir gibi grnen bu anlatlar, ilikilerin ilikileri, insani krlganlklarn ve umutsuzluun bir davurumudur.

Foucault ve Panoptikon: Gzetim korkusu

Michel Foucault'nun panoptikon teorisi, burada dorudan iler. Srekli gzleniyor olma........

© Açık Görüş