Friedrich Merz'in kentsel grnme ilikin aklamas, gmen statsnde olup almayan ve kurallara uymayan kiilerin ehir yaamnda hl sorun oluturduu ynndeki deerlendirmesine dayanyordu. Bu ifade, ksa srede kamuoyunda ve siyasal aktrler arasnda tartma yaratt. Kimi evreler sz konusu k toplumsal dzeni korumaya ynelik bir uyar olarak yorumlarken, bazlar ise belirli gruplarn kamusal alandaki varln sorun olarak iaretleyen dlayc bir yaklam olarak deerlendirdi.

Dr. Mustafa Berat Keskin/ Trk Alman niversitesi

1918'de Alman mparatorluu'nun I. Dnya Sava'ndan yenik ayrlmas, tpk Avusturya-Macaristan ve Osmanl mparatorluu'nda olduu gibi, kkl yapsal deiiklikleri beraberinde getirerek yeni bir dnemin balangcn oluturdu. Bu durum yalnzca askeri bir k deil, ayn zamanda monarinin sona ermesi anlamna geliyordu. Kasm 1918 Devrimi srasnda II. Wilhelm'in, atekesin imzalanmasndan ksa sre nce tahttan ekilmesiyle yeni siyasal dzenin n alm oldu. 31 Temmuz 1919'da Ulusal Meclis tarafndan kabul edilen ve 11 Austos 1919'da yrrle giren Weimar Anayasas ile Almanya'da parlamenter sisteme dayal cumhuriyet resmen kuruldu. 1919–1933 yllar arasnda Alman devlet yaps siyasal tarih literatrnde "Weimar Cumhuriyeti" olarak anlacak ve bu ad, anayasann hazrland Weimar kentinden gelecekti. Yeni rejim, Avrupa'da sosyal devlet ilkelerini ieren ilk anayasal dzenlerden birini oluturmaktayd. Ancak bu demokratik deneyim, ok gemeden ekonomik buhranlar, siyasal kutuplama ve toplumsal atmalar tarafndan zorlanacakt.

1919 sonrasnda Almanya, Versay Bar Antlamas'nn dayatt sava tazminatlar, askeri snrlamalar ve toprak kayplarnn ar biimde hissedildii bir dneme girmiti. Bu koullar, bir yandan ulusal bir aalanma duygusunu beslerken dier yandan ekonomik yapy basklam ve radikal milliyeti hareketlerin g kazanmasna elverili bir toplumsal zemin oluturmutu. 1929'da ABD borsalarnn kmesiyle balayan kresel ekonomik kriz ise tm dnyay olduu gibi Almanya'y da sert biimde etkiledi. Bunun temel nedeni, Weimar ekonomisinin byk lde ABD kredilerine dayanmasyd. Kredilerin kesilmesiyle ekonomik istikrar temelden sarsld; sanayi retimi darald, isizlik hzla ykseldi ve lke ar bir bunalm srecine srklendi. Bu koullar altnda halkn Weimar hkmetine duyduu gven ciddi biimde zayflad. Sk sk hkmet deiiklikleri yaanyor, ancak kriz bir trl alamyordu. Tam da bu siyasal ve ekonomik krlganlk ortam, toplumsal honutsuzluun radikal ve otoriter sylemlere ynelmesine zemin hazrlayarak Nasyonal Sosyalist hareketin kitlesel destek kazanmasnda belirleyici bir rol oynayacakt.

Hangi gemi hatrlanacak

Byle bir atmosferde, ulusal gururun yeniden tesisi ve Versay Antlamas'nn feshi gibi vaatlerle kitlelerin desteini kazanan Adolf Hitler, Ocak 1933'te iktidar ele geirdi. Hitler'in Reichskanzler oluu ve ardndan Weimar Cumhuriyeti'nin fiilen sona ermesi, uzun sredir biriken ekonomik ve siyasal krizlerin sonucuydu. Nazi Partisi, ekonomik ykmn sorumluluunu "i dmanlara" ve Versay dzenine ykleyerek, geni kesimlerde duygusal karlk bulan sade ve gl bir sylem kurmutu. Toplumsal umutsuzluk, bu sylemin kitlesel kabuln kolaylatrd ve rk bir........

© Açık Görüş