MEHMET TAŞ – Bundan 55 yıl önce, Türkiye işçi sınıfı 1970’in 15-16 Haziran günlerinde İstanbul ve Kocaeli’de üretimi durdurdu. On binlerce işçi, sokaklara çıkarak o zamana kadarki en büyük işçi direnişini gerçekleştirdi. İşçilerin sendika seçme özgürlüğünü kısıtlayan 274 sayılı Sendikalar Kanunu’nda yapılmak istenen değişiklikler, esas olarak Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK) önünü kesmeyi, hatta tasfiyesini amaçlıyordu¹.

15-16 Haziran direnişi, dönemin sol çevrelerinde adeta bir şok etkisi yarattı. Öyle ki, bazı gruplar ilk kez toplumsal devrimde işçi sınıfının belirleyici rolünü kabul etmek zorunda kaldı. Devrim teorilerine dair pek çok formülasyon yeniden tartışmaya açıldı. Milli Demokratik Devrim tezinin temel direklerinden biri olan “asker, sivil, aydın zümre”nin öncülüğü ve köylülüğün devrimdeki yeri, işçilerin bu büyük kalkışmasıyla ciddi biçimde sorgulanır hâle geldi.

Bu tarihi ayaklanmanın üzerinden yarım yüzyılı aşkın süre geçti. Bu süreçte yapay zekâ, dijitalleşme ve “Sanayi 4.0” adı verilen dönüşüm, doğal olarak işçi sınıfını da niteliksel olarak değiştirdi. Ancak bazı çevreler hâlâ klasik sanayi işçisini, yani büyük fabrikalarda kol emeğiyle çalışan ve köylerden gelen işçileri esas alarak devrimci özneyi tanımlamaya devam ediyor. Antikapitalist dönüşümün toplumsal gücünün bu “geleneksel işçi sınıfı” olmaya devam ettiğini savunuyorlar.

Öte yandan bazı kişi ve gruplar değişimin potansiyel taşıyıcısı olarak Kürtleri, köylüleri; bazıları kadınları, gençleri, göçmenleri öne çıkarıyor. Çevre ve iklim krizinin tüm insanlığı tehdit ettiği çağımızda, Michael Hardt ve Antonio Negri gibi düşünürler ise sadece işçi sınıfını değil, farklı sınıf ve katmanları kapsayan bir “çokluk”u (multitude) toplumsal özne olarak öneriyor². Bu yaklaşım, insanlığın ortak yıkıma karşı kolektif bir özne olarak hareket etmesi gerektiği fikrine dayanıyor.

Bu öneriler, kapitalizmin dönüşümüne paralel olarak yeni bir emekçi sınıfın........

© Açık Gazete