Elon Musk, 27 Ekim 2025’te başlatılan AI destekli çevrimiçi bir ansiklopedi projesi olan Grokipedia’yı tanıttı. Musk’a göre Wikipedia “sola önyargılı” ve kendi ansiklopedisi bir tür ideolojik kontrol aracısı işlevi görecek (euronews). Oysa Grokipedia’nın bazı içeriklerinde sağ görüşler, ideolojik önyargılar, tarihsel çarpıtmalar ve yanlış iddialar tespit edildi (wired). Ayrıca Grokipedia’nın birçok içeriği büyük ölçüde Wikipeida’dan alıntıladığı veya uyarladığı ileri sürülüyor.

Tarihsel sürece baktığımızda coşkulu bir iyimserlikle karşılanan internet ilk yıllarda bilgiye kolektif erişimin sembolüydü. Kar amacı gütmeyen Wikipedia, gönüllü emek, açık kaynak kodlu düzenleme ve kolektif doğrulama ilkesi ile dijital demokrasinin sembolü haline geldi. Bilgi üretimi ve mülkiyetinin ekonomi-politiği özellikle 2000’lerden itibaren dijital ekonominin merkezinde yer aldı. Wikipedia gibi projeler, Yochai Benkler’in (2002) tanımladığı müştereğe dayalı akran üretimi modeline dayanırken; Google, Meta ve X gibi platformlar ortak emeği ticarileştirdi (Fuchs, 2017). Nick Srnicek’in (2016) “platform kapitalizmi” kavramsallaştırması, bu süreci sermaye birikiminin yeni biçimi olarak tanımladı. Ancak 2020’ler sonrasında bu durum Yanis Varoufakis (2024) tarafından “teknofeodalizm” olarak yorumlandı. İnternetin eşitsiz ağ yapısına şüpheli bakılma durumu netleşerek kullanıcıların dijital topraklar sayılan platformlara bağlı olduğu yeni bir feodal yapı tasvir edildi. Ne var ki bu çok ilgi çeken ve popüler hale gelen kavram Musk’ın pür kapitalist olduğu gerçeğini yumuşatıyor. Bilgi ve dikkat ekonomisi üzerindeki tekelci kontrolü, çok daha incelikli ve komplike şekilde insanlığın bilişsel kapasitesine yönelik tehdidi kapsamıyor. Gelinen noktada platform kapitalizminde veri sömürgeciliği (Couldry & Mejias, 2019) ve teknoloji platformlarının bilişsel otoriterliği artıyor. Örneğin 2025 itibariyle Wikipedia gibi modeller, AI tabanlı kapalı bilgi platformları tarafından kuşatılıyor. Musk’ın Grokipedia girişimi bunun en son örneği. Wikipedia’nın açık kaynak ethos’unu alır ve kapalı bir algoritmik sistemin içine hapseder.

Her bir maddenin kullanıcıların katkısıyla büyüdüğü ve bilginin bir süreç olarak üretildiği Wikipedia’nın gücü hiçbir sermaye grubuna ait olmamasından geliyor. Bugün Musk’ın ticari Grokipedia’sı ise birçoklarının dikkatini çekmeden, X ekosistemi içinde şekilleniyor. Grokipedia, Musk’ın şirketi xAI’nin altyapısına bağlı. Yani Grokipedia bilgi üretmiyor, bilgi madenciliği yapıyor. Dijital bilgi üretiminde emek, dikkat ve katılım sömürülüyor. Kullanıcı “katkıda” bulunduğunu sanırken, aslında AI’yi eğitiyor. Ve verilerin değeri, kullanıcıdan çok algoritmanın sahibine gidiyor. Grokipedia bu haliyle klasik ansiklopediden çok bir epistemik maden ocağına benziyor. Bu bağlamda Grokipedia, Musk’ın sahip olduğu AI, platformlar, medya erişimini kullanarak bilgi rejimini yeniden şekillendirme girişimidir. Bu nedenle Grokipedia’nın “AI fact-check” sistemi ile bilişsel otoriterlik arasındaki yakın ilişki görülmelidir. Musk’ın Grokipedia’yı tanımlarken kullandığı propagandanın AI ile temizleneceği savı, ideolojik bir söylemdir. Bu söylemler, Musk’ın projesinin tarafsız, nesnel ve bilimsel olduğu algısını güçlendirmeye yöneliktir. Bu söylem, tarafsızlık........

© 12punto