Su buharının basıncından yararlanıp bundan “iş” elde etmenin tarihi çok eskilere kadar gidiyor ama tarihin ilk buhar makinesi görece daha yakın zamanda, bir İngiliz mühendis olan Thomas Savery tarafından 1698 yılında icat edildi.

Bu son derece basit bir makineydi, tek işi kömür madenlerinde içeriden biriken suyu dışarı atan bir pompa görevi yapmaktı.

Pistonlu ve bir tekerleği döndüren buhar makinesini 1712’de bir başka İngiliz mühendis Thomas Newcomen geliştirdi. Ama onun makinesini 1764’te mükemmel hale getirip tarihe geçen isim İskoçyalı mühendis James Watt oldu.

Sanayi devrimi adını verdiğimiz, bize modern kapitalizmi getiren icat budur işte. Buhar makinesi.

Bu aynı zamanda, El Cezeri’nin zamanında yaptığı suyun kaldırma gücü, akışkanlığı ve ağırlığıyla çalışan aletlerini saymazsak tarihin ilk robotudur: Kol emeğinin yerine geçmiştir, üretimi hızlandırmıştır çünkü.

Buhar makinası basit bir prensiple çalışır: Bir ısı kaynağı vardır, o ısıyla kazandaki suyu kaynatırsınız, çıkan buharı sıkıştırır bir basınç elde edersiniz ve o basıncın itme gücüyle de iş yaptırırsınız.

Bu makineyi bugün bile kullanıyoruz. Örneğin nükleer santrallar ve kömür ya dfa doğal gaz yakan termik santrallar bu prensiple çalışır. Suyu kaynatırız, çıkan buharla bir türbini döndürürüz, dönme hareketiyle de elektrik elde ederiz.

Dediğim gibi buhar makineleri 1700’lerde ortaya çıktı ve yaygınlaştı. Onları icat edenler mühendislerdi, bilim insanları değil. Yani mühendisler deneme yanılma yoluyla ve kendi müthiş yaratıcı zekalarıyla bir şey bulmuşlardı ama buldukları şeyin hani bilimsel prensiple çalıştığını bilmiyorlardı.

Bilim bu konuyu neredeyse hemen incelemeye başladı; bu incelemelerin sonunda da hepimizin lise fizik derslerinde öğrendiğimiz termodinamik kanunları çıktı.

Birinci kanun meşhur “enerjinin sakınımı” kuralıdır: Enerji yoktan var edilemez, var olan enerji de yok edilemez, sadece bir şekilden diğerine dönüşür. İşte ısıdan buharın basıncına, oradan da elektriğe, elektrikten de artık her ne yapıyorsanız ona…

İkinci yasa, birinci yasanın bir yetersizliğinden ortaya çıkar: Ever, enerji yoktan var........

© 10 Haber