Yeni uydu teknokolisi ve yapay zeka yardımıyla, yıllar içindeki orman kayıplarını daha net görmek ve ona göre önlem almak mümkün. Fonda Türkiye’nin güney batısından bakıldığı şekliyle uzaydan görünümü var. (Görsel kaynak: Türksat)

Sık sık büyük yangınların, sellerin, fırtınaların fotoğrafları giriyor hayatımıza. O anlarda hepimiz bir şeylerin yanlış gittiğini hissediyoruz, sonra unutuyoruz. Bu davranışımız bile mevsimsellik gösteriyor. Orman yangınlarını yaz aylarında anımsıyoruz; kış gelince aşırı yağışlar ve seller çıkıyor karşımıza. Her biri manşet olsa da mevsimsel olarak hatırlanıyor ve unutuluyor.

Oysa asıl değişim çoğu kez bu manşetlerin gölgesinde, sessizce oluyor: ormanların yavaş yavaş seyrelmesi, sulak alanların çekilmesi, kıyıların giderek daralması. Gözümüz alıştığı için fark etmiyoruz; bürokrasi ağır işlediği için kayda geçmiyor, bilimsel raporlar hazır olduğunda ise bazen çok geç kalınmış oluyor.

Tam da bu noktada elimizde yeni bir imkân var: Dünyayı adeta “piksel piksel” izleyen, bozulmanın erken izlerini gösteren bir sanal uydu yaklaşımı. Google’ın Earth Engine platformu üzerinden erişilen AlphaEarth verisi kabaca şunu yapıyor: dünyayı 10 metreye 10 metrelik kareler halinde okuyor ve her karenin yıllık davranışını bir tür özete dönüştürüyor. Böylece tepeden bakan bir göz gibi değil, hafızası olan bir bellek gibi çalışıyor.

Bu haritalar “gerçek renkli fotoğraf” değiller. Gerçek uyduların topladığı görüntüler, radar okumaları ve çevresel ölçümler bir araya getiriliyor; ardından yapay zekâyla işlenerek her piksel için özet bir özellik çıkarılıyor. Bu yüzden ekranda gördüğünüz sıcak-soğuk renkler, doğrudan “ağaç” ya da “tarla” demiyor; daha çok “burada geçen yıla göre farklı bir hikâye var” diyor. Basitçe anlatmak gerekirse: iki yıl arasında benzerlik artmışsa harita sakinleşiyor, azalmışsa ısınıyor.

Ben de bunu Türkiye için 2017’den 2024’e uzanan bir karşılaştırmada denedim. Ortaya aşağıdaki gibi bir harita çıktı.

Türkiye genelinde 2017–2024 yıllarında orman kaybı noktalarına ilişkin simülasyon. Harita kızardıkça önceki yıllara göre fark artıyor. (AlphaEarth)

Türkiye orman haritasını ekrana aldığınızda, önce ülke genelinde açık tonların baskın olduğunu görüyorsunuz. Bu, “her şey aynı” demek........

© yetkinreport.com