İsrail’in İran’a saldırıları sonrasında başlayan rejim değişikliği konusu, birçok açıdan tartışıldı. İsrail’in, İran’da askeri hedeflerinin yanı sıra siyasal bir amaç olarak beliren rejimi değiştirme çabası, herhangi bir sosyo-politik gerçekliğe karşılık geliyor mu? Önceki yazılarda da tartıştığımız bu konu, İran’ın yakın geçmişte muhatap olduğu geniş ölçekli iki toplumsal hareket örneğinde de görüldüğü üzere, çok da olası değil. İç dengelerin dışında dışarıdan bir müdahale ihtimali söz konusu olduğunda da tersine kitleleri İran devleti etrafında konsolide edebilecek bir vasat ortaya çıkabilmektedir.

Peki güncel tartışmalar üzerinden analiz ettiğimiz rejim değişikliği olgusunun teorik temelleri nedir?

Hangi koşullarda bir rejim değişikliği söz konusu olabilmektedir? Literatüre yakından bakıldığında, işgal, askeri müdahale, darbe ve geniş ölçekli toplumsal hareketlerle rejim değişikliklerinin söz konusu olduğu görülmektedir.

Rejim değişikliği zannedildiğinin aksine sadece otokrasiden demokrasiye değil tam tersi bir istikamette de cereyan edebilmektedir.

BİR REJİM NASIL DEĞİŞİR?

Her biri üzerinden farklı örneklerle analiz edilebilecek bu konuda şu şerhi düşmenin önemli olduğu kanaatindeyim:

Her rejim değişikliği doğrudan demokratik bir geçiş ile sonuçlanmayabilir. Aksine bazı otokrasilerin yıkımı sonrasında kaos ortamı hakim olmakta ve devrimi inşa eden topluluklar ciddi ihtilaflar yaşayabilmektedirler.

1979 İran İslam Devrimi öncesinde, Humeyni’nin yanı sıra liberal ve sol çevrelerin........

© Yeni Şafak