Eskiden bir milletin istilaya uğraması için sınırlarına ordu dayanırdı; artık ekranın sağ üst köşesinde beliren bir indirim bildirimi yetiyor. Kaleyi içerden teslim etmişiz: kart bilgileri kayıtlı, “sepete ekle” refleks olmuş, akıl sağlığıysa hâlâ “kargoya verilecek” statüsünde bekliyor. Ticaret Bakanlığı’nın 2024 e-ticaret raporu, yalnızca sepetlerin değil, zihinlerin ve ilişkilerin de dijital pazar yerinin algoritmasına teslim olduğunu gösteriyor. Harcadıkça büyüyen bu vitrinde ekonomi değil, sadece sepetteki airfryer büyüyor. “Geçinemiyoruz” diyen biz, kampanya görünce yine dayanamıyor: Kaçmaz ya! deyip tıklıyoruz… Sonra bir bakıyoruz, kart limitleri daralmış ama alışveriş geçmişimiz hayli kabarmış.

Türkiye’de e-ticaret hacmi 2024 yılında TL bazında a,7 artarak 3 trilyon TL’ye, dolar bazında  artarak 89,58 milyar dolara, işlem sayısı ise 5,91 milyara ulaşmış. Yani neredeyse her vatandaş yıl içinde ortalama 70 kez sepete bir şey atmış gibi görünüyor. Bu tabloya bakınca yoksulluk değil, taksitli umutlar çağı içinde yaşadığımız gerçeğiyle yüzleşiyoruz. Hele ki ortalama perakende sepet tutarının 875 TL olduğu bir düzende, bu sadece bir alışveriş değil; geçici bir ferahlık, taksitli bir kaçış ve kredi kartıyla alınmış bir teselli haline geliyor. Çünkü artık ihtiyaçlarımız değil, algoritmaların sunduğu fırsatlar alışverişi belirliyor. “Bugün al, 12 ay sonra öde” cümlesi yalnızca bir kampanya değil, aynı zamanda toplumsal psikolojimizin özeti gibi öne çıkıyor. Kazanmadan harcamaya, biriktirmeden tüketmeye alıştığımız bu ortamda, e-ticaret grafikleri dikine çıkıyor. Demek ki artık vatandaşın morali borsa endeksi enflasyon ya da kur ile değil, kargosu yola çıkmış mı çıkmamış mı bilgisiyle belirleniyor.

Sepetler doldukça akıllar boşalıyor, dijitalleşme hızlandıkça gerçek ihtiyaçla lüks arasındaki çizgi silikleşiyor. Böylece sadece ürün değil, zaman, dikkat, umut ve gelecek de sepete eklenmiş........

© Yeni Şafak