Yapay zekâ ve robotik, emekçi sınıfı ortadan kaldırmıyor; biçim değiştiriyor. Artı-değerin yanına artı-zamanı, artı-veriyi ve artı-öngörüyü ekleyen yeni bir sömürü rejimi doğuyor. Eğer bu düzen denetlenmezse, karşımıza ‘Orta Çağ Feodalizmi 2.0’ diyebileceğimiz dijital bir serflik düzeni çıkabilir.

Bu yazı benim YeniBirlik’te 700’üncü yazım. Zaman su gibi akıp geçiyor. Şunu söylemek isterim ki, bu platformda görüşlerimi özgürce yazabiliyorum. Siz sevgili okuyucularıma iktisadın sadece “faiz indi – döviz bindiden” ibaret olmadığını anlatmaya çalışıyorum. Bana bu imkânı veren başta Genel Yayın Yönetmenimiz Okan Sarıkaya olmak üzere bütün YeniBirlik ailesine teşekkür ederim.

Bugünkü yazıyı tek bir metin olarak tasarladım ama konu konuyu açtı ve bazı teorik meseleleri tam olarak açıklamadan yazmak bana insafsızlık gibi geldi. Onun için yazıyı iki parçaya böldüm. Bugünkü yazı ilk kısmı oluşturacak ve Pazartesi günkü yazıda ikinci kısmı… Umarım beğenirsiniz…

1.GİRİŞ

Yapay zekâ ve robotik üzerine kaleme aldığım önceki üç yazıda, aslında aynı sorunun etrafında dolaştım. İlkinde, “Emek-Değer Teorisinden Yapay Zekâ Çağına İktisat Bilimi Nerede Yanıldı?” başlığı altında, klasik ve neoklasik iktisadın teknoloji ile emek arasındaki ilişkiyi nasıl indirgemeci gördüğünü sorguladım. İkincisinde, “Yapay Zekâ Çağında Emek: Zihni ve Fiziki Bileşenlere Ayrılan Emek Tanımı ve İnsan–Robot Eşgüdümünde Yeni Üretim” diyerek emeği zihinsel ve bedensel bileşenlerine ayırmaya çalıştım; üretimin insan–makine eşgüdümü içinde yeniden kurulduğunu anlattım. Üçüncü yazıda ise “Algoritma Yetmez: Öğrenmenin Motoru Kod mu, Muhakeme mi?” sorusunu ortaya atarak, kod ile muhakeme arasındaki farkın sadece teknik değil, aynı zamanda siyasal ve sınıfsal bir mesele olduğuna dikkat çektim.

Bu üç yazı, esasen iktisat düşüncesinin kör noktalarını gösteren bir hazırlık gibiydi. Fakat okurun zihninde kaçınılmaz bir soru beliriyor: Peki bütün bunlar sınıf yapısını nasıl dönüştürüyor? Yapay zekâ ve robotik, emekçiyi ortadan kaldıran bir teknoloji midir, yoksa emekçi sınıfı yeni biçimler altında yeniden mi üretmektedir? Ve daha can sıkıcı soru şu: Sömürü denen olgu, bu yeni teknik altyapı içinde nasıl bir kılığa bürünmektedir?

Bu ve bir sonraki yazıda, bu soruların ilk ayağı üzerinde durmak istiyorum. Önce yeni ekonomik yapıda ortaya çıkan sınıfları kabaca tanımlayacağım. Klasik burjuvazi–proletarya ikiliğinin hâlâ geçerli olduğunu, ama bu ikiliğin etrafında yeni halkalar oluştuğunu göreceğiz. Ardından bir sonraki yazıda, sömürünün değişen vasfını “artı-zaman, artı-veri ve artı-öngörü” kavramlarıyla tartışacağız ve oradan “Orta Çağ Feodalizmi 2.0” diye adlandırdığım bir distopya ihtimaline uzanacağız. Bu ilk yazıda, şimdilik sadece sınıf haritasını........

© Yeni Birlik