Geçen yazıda ücretlerin emek piyasasında nasıl oluştuğunu, medeni bir toplumda yaşamak için vahşi kapitalizmin dizginlenerek emekçilerin iş ve sosyal güvencelerinin korumaya alındığını ve bunun için de asgari ücret uygulamasının geliştirildiğini anlatmıştım. Asgari ücret, eksik rekabetli emek piyasalarında (monopson/oligopson) insana yaraşır geçim standardının alt bandıdır. Doğru seviye; (i) hane bazlı yaşam maliyeti (sepet), (ii) toplumdaki ücret dağılımındaki bağıl konum (Kaitz oranı) ve (iii) verimlilik-fizibilite üçlüsünün kesişiminde belirlenir. Bu taban belirlendikten sonra kamu ve meslek gruplarında ücret merdivenleri şeffaf katsayılarla yukarı düzenlenir.

Asgari ücret tartışmasını bir “tek sayıdan ibaret” görmeyip, nasıl hesaplanmalı ve ücret merdivenine nasıl bağlanmalı diye kurgulayınca, hem sosyal refah hem de ücret adaleti açısından daha tutarlı bir çerçeve kurabiliyoruz. Bugünkü yazıda hem asgari ücret hem de – benim de mensubu bulunduğum- akademik camiada ücretlerin nasıl oluşması gerektiği konusunda görüşlerimi vereceğim. Yazının devamında önce FTE (tam zaman eşdeğer) kavramıyla asgari ücretin fakirlik sınırına bağlı olarak nasıl belirlenmesi gerektiğini anlatacağım; sonra TÜRK-İŞ Ağustos 2025 verilerini baz alarak bekâr ve evli çalışan için “ne olmalı?” sorusunu netleştireceğim. Ardından dünyada asgari ücret ile profesör–hekim–subay maaşları arasındaki tipik oranları özetleyip, bu oranlara dayalı olarak bir akademisyen ücret skalası önereceğim.

1.FTE NEDİR?

FTE (Full-Time Equivalent / Tam Zaman Eşdeğer), bir hanedeki çalışma kapasitesini tam zamanlıya çevrilmiş biçimde ölçer. 1,0 FTE, haftanın/ayın standart tam zamanlı süresini ifade eder; yarı zamanlı çalışan biri, örneğin 0,5 FTE sayılır. Böylece hanenin toplam FTE’si, o hanenin geçimini sağlayacak “etkin çalışan sayısı”dır. Asgari ücreti hane sepetinden (yaşam maliyeti) türetirken bu kavram kritik: Hane için gerekli aylık geliri işçi başına hedefe çeviririz. Basit formülle:
İşçi başına yaşanabilir net hedef = Hane için gerekli aylık gelir (Fakirlik Sınırı) / FTE
Buradan hareketle asgari ücretin “işçi başına yaşanabilir net hedefe” eşit olması gerektiği varsayımıyla şöyle bir formül belirleyebiliriz:
Asgari Ücret (aylık) = Fakirlik Sınırı (aylık) / FTE
Emek piyasasında politika oluşturulurken iki tipik FTE kullanılır: 1,0 (tek kazançlı hane) ve 1,5–1,6 (iki yetişkinin biri tam, diğeri kısmi/tam çalıştığında). Ben, bu yazıda, Türkiye’de ortalama bir-iki yetişkinli hane için 1,58’i standart kabul edeceğim. Bu literatürde ve saha gözlemlerinde yaygın olarak kullanılan bir varsayımdır.

2.TÜRKİYE İÇİN YAŞAM MALİYETİ VERİLERİ (Ağustos 2025)

TÜRK-İŞ, Ağustos 2025 için yayınladığı anketinde dört kişilik aile için açlık sınırını 27.111 TL, yoksulluk sınırını 88.309,98 TL, ayrıca bekâr bir çalışanın aylık yaşama maliyetini 34.981 TL olarak açıkladı. Açlık sınırı yalnızca sağlıklı beslenme için gerekli gıda sepeti iken, yoksulluk sınırı........

© Yeni Birlik