Karabekir Paşa’nın üstün gayretleriyle 23 Temmuz 1919’da başlayan Erzurum Umumî Kongresi 7 Ağustos Perşembe günü itibariyle sona erdi. Kongrenin 23 Temmuz günü başlatılmasının bir sebebi de “II. Meşrutiyetin yıldönümü” olmasıdır. Kolağası Niyazi Bey, Miladî 23 Temmuz 1908’de Manastır’da hürriyeti ilân ettiğini duyurdu. Ertesi gün, Sultan II. Abdülhamid “Meşrutiyet” sistemini resmen kabul etmiş oldu.

«

Trabzon’un da dahil olduğu “Şarkî Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” tarafından organize edilen kongrede oybirliği ile alınan en önemli karar “tam istiklâl” kararıdır. İki hafta kadar süren kongrede alınan kararlar bir beyannâme ile ülke ve dünya gündemine tebliğen ilân edildi.

“Şarkî Anadolu Vilayetlerinin Erzurum Kongresi Beyannamesi” başlığı altında alınan 10 maddelik karar metninin baş kısmına ise şu mânidar ifadeler derc edildi:

“Bismillâh. ...Kendini en yakın ve kanlı tehlikeler karşısında gören Şarkî Anadolu Vilayetlerinin, mukaddesatını bizzat muhafaza gayesiyle her taraftan vicdan-ı millîden doğmuş cemiyetlerin iştirâkıyle yapılan Erzurum Kongresi, 7 Ağustos 1335 (1919) tarîhinde mesaisine son vererek, Allah'ın lütfuyla aşağıdaki kararları almış oldu.”

Beyannâmenin 9. maddesinde yer alan önemli bir ifade de şudur: “Kitle-i umumiye bu........

© Yeni Asya