Yeni Anayasacılığın eski rüyası

Türkiye yeniden “yeni anayasa” tartışmalarının eşiğinde.
Siyaset sahnesine hâkim olan dil, tanıdık bir tını taşıyor: “Barış”, “kardeşlik”, “uzlaşı”, “sivil anayasa”…
Fakat bu kelimeler gerçekten bir yenilenmeyi mi anlatıyor, yoksa 1990’lardan bu yana farklı dönemlerde gündeme gelen bir siyasal tahayyülün güncellenmiş hâli mi?

Asıl soruyu baştan sormak gerekiyor: Yeni anayasa nedir, anayasa değişikliğinden farkı ne olmalıdır?
Bir anayasa değişikliği, mevcut düzenin sınırları içinde yapılan uyarlamalardır; kimi maddelerin yumuşatılması, çağın gereklerine göre yeniden düzenlenmesidir.
Oysa “yeni anayasa” bambaşka bir iddiayı taşır: Bir toplumun kendisini yeniden tanımlama iradesi, siyasal meşruiyetin kaynağını ve sınırlarını baştan belirleme sürecidir.
Bu nedenle her “yeni anayasa” çağrısı, yalnızca teknik bir reform değil, bir kurucu irade beyanıdır.
Türkiye’de bugün asıl tartışılması gereken de budur:
Gerçekten yeni bir toplumsal mutabakat mı doğuyor, yoksa mevcut güç dengeleri “yenilik” söylemiyle mi tazeleniyor?

1990’larda “İkinci Cumhuriyetçiler” olarak anılan bazı liberal çevreler, devletin katı, merkezî ve güvenlikçi yapısına karşı “sivil”, “çoğulcu” ve “özgürlükçü” bir cumhuriyet anlayışını savunmuşlardı.
Bu fikir, dönemin siyasal atmosferinde önemli bir yenilenme arzusunu temsil ediyordu.
Ancak zamanla bu düşünce, bir demokratikleşme talebinden çok, devletin yapısal biçimini dönüştürmeye yönelik bir proje haline geldi.

Sol çevrelerin mesafeli duruşu da bu söylemi daha çok liberal–merkez sağ bir çizgide konumlandırdı.
Cumhuriyetin “fazla ulusalcı” ya da “fazla laik” bulunduğu yönündeki eleştiriler, o dönemde “yeni bir rejim arayışı”nın zeminini hazırladı.

2000’li yıllarda AK Parti iktidarı bu entelektüel mirası kısmen devraldı.
“Yeni Türkiye”, “ileri demokrasi”, “barış süreci” ve “sivil anayasa” gibi kavramlar, o dönemin özgürlük ve........

© Yeni Ankara