Dünya büyük bir huzursuzluğun pençesindeyken, bir yandan hisse senedi ve emtia borsalarının mesnetsiz yükselişine göz atıyor, diğer yandan hatırı sayılır tecrübeye sahip olan yatırımcıların ellerindeki her şeyi satıp nakit paraya geçtiklerini görüyorum. Yatırımcıların bildiği çok önemli bir kural vardır: “Eğer piyasalar çok oynaksa, fazla para bağlamadan işlem yapılıyordur...” Elbette işlemler sadece insan eliyle yapılmıyor. Bir de tarihsel bilgilerin yüklendiği algoritmalarla al-sat kararı veren kompüterler var. Eğer yapay zekâ veya kompüterler “tamam artık satalım” derse, bu selin önünde duracak hiçbir şey yok. Hâlâ esrarı çözülemeyen “şişman parmak” hadisesinin arkasında söz konusu algoritmik işlemlerin varlığı sorgulanıyor desem, inanır mıydınız? Mayıs 2010’da yaşanan bu olayı “milyon” yerine “milyar” şeklinde emir veren bir yatırımcıya bağlayanlar da var. Ancak 1987 yılında bilgisayarların kararıyla yaşanan şelale düşüşünü unutmayalım... Bu satırları yazmamın amacı, dünyadaki gerginliği göremeyecek kadar alım-satım işiyle meşgul olanları tarihsel gerçeklerle uyarmak. Aşağıda hem hisse senedi hem de emtia piyasalarındaki "sabun köpüğü" patlamalarının bazılarını paylaşıyorum:

Tulipomania (1637)

“Olur mu böyle saçmalık” demeyin, 17. yüzyılın ortalarında Hollanda'da lale soğanlarına aşırı talep ve spekülasyon sonucu büyük fiyat artışları yaşandı. Lale fiyatları aşırı yükseldi ve sonunda çökerek birçok yatırımcının büyük kayıplar yaşamasına neden oldu. Osmanlı İmparatorluğunun büyük bir mali kriz yaşamasına ve gerilemesine sebep olan krizlerden biridir diyebilirim.

Güney Denizi Balonu (1720)

İngiltere'de Güney Denizi Şirketi'nin hisse senetleri spekülatif olarak hızla yükseldi. İnsanlar büyük kârlar bekliyordu. Beklenti gerçekleşmedi ve balonun patlamasıyla hisse fiyatları çöktü ve birçok yatırımcı büyük zararlar yaşadı.

ABD Havacılık Balonu (1920'ler)

1920'lerde Amerika’da uzay ve havacılık şirketlerine olan ilgi ve yatırım artarken, birçok........

© Türkiye