Diğer

04 Kasım 2025

Covid salgını sonrasında, dünyanın farkına vardığı önemli bir konu, tedarik zinciri krizleri oldu. Çünkü Amerikalı olanlar başta olmak üzere batılı firmalar 30-35 yıldır, ucuz işçilik ve ölçek ekonomisi nedeniyle doğuda üretim yaptırıyordu. Salgın bu zincire hem üretim hem taşımacılık anlamında zarar verdi ve ülkeler "yerinde üretim" kavramını tekrar ele aldı. Bugün Trump'ın hareketlerinde bunun yansımalarını görüyoruz.

Salgındaki tedarik zinciri sıkıntıları işin fiziksel yönüydü ama tedarik zincirlerinin bilişim tarafı daha da kötü durumda. 1990’lardan başlayarak, tüm dünyanın Microsoft, Oracle, SAP gibi yazılımları tekel halinde tercih etmesi, 2010’lardan başlayarak da global “hyperscale” denilen büyük bulut firmalarının tekelleşmesi (pazarın üç firmanın elinde kalması), bu tehlikenin bileşenleri.

Ayrıca "ambargo" ya da "yaptırım" olayları da işin diğer yüzü. Rusya, İran, Venezüela bu yaptırımları, veri tabanından, ödeme sistemlerine kadar pek çok bilişim alanında çok yönlü yaşadılar. Bu yazıda bunu sadece hatırlatarak geçiyorum. Asıl uyarım bilişim tarafında.

Yüzde 80-85 pazar payı ile dünyadaki ticaretin bel kemiği olan deniz taşımacılığı, Haziran 2017'de büyük bir siber darbe aldı. Global gemi taşımacılığının yüzde 18'ini gerçekleştiren Maersk, operasyonlarında kullandığı Microsoft yazılımlarının açığı üzerinden "Shadow Brokers" isimli hacker grubunun fidye saldırısına uğramışlardı. Sadece Maersk de değil, bağlantılı taşımacılık firmaları TNT, FedEx ve diğerlerine de yansıyan saldırının verdiği toplam iş hasarı 10 milyar doları buldu. Maersk'in işlerinin tekrar normale dönmesi dokuz ayı buldu.

İlk o saldırı sonrasında dünya "tedarik zincirindeki siber riskleri" konuşmaya başladı. Bu riskleri sınıflandırırsak;

- Bu Lübnan'daki çağrı cihazlarının patlatılması gibi dijital araçlara yapılan

© T24