Diğer

24 Haziran 2024

Bugünlerde ülkemizde sessiz sedasız sürmekte olan bir "hak arama" eylemi var. Antalya'ya turist operasyonu yapmakta olan havacılık, otelcilik vs vs firmaların açıklamalarından öğrendiğimiz bu eylemi hava trafik kontrolörleri (HTK) yapıyor. "İnisiyatif almadan çalışma" olarak verilen eylemin hava taşımacılığı ile ilgili süreci yavaşlattığı belirtiliyor.

HTK'lar bu eylemi belirli taleplerle yapıyorlar. Bunlar herkesin taleplerinden çok daha farklı değil; kariyer, emeklilik gibi başlıkların yanı sıra asıl ekonomik sorunları var. Ama bu sorunlarının çözülmeyişi anlaşılır gibi değil. Çünkü, onların maliyetleri, T.C. bütçesinden değil, Eurocontrol üzerinden karşılanıyor ve yaptıkları taleple ülkemizin de ekstra gelire sahip olacağını iddia ediyorlar.

Çünkü onlara verilecek zam ile hem hava sahamızı kullanacak yabancı uçaklardan kazanılacak para artacak hem de HTK'ların maaşlarından gelecek vergi ve SGK geliri olacak. Anlaşılabilir gibi değil. Birisi bu anlamsızlığın nedenini anlatabilir mi?

Hava Trafik Kontrolörleri ve diğer Ulaştırma Çalışanları Sendikası tarafından bu taleplerle yürütülen eylem konusunda neler olup bittiğini araştırdık. Anlatalım.

Havaalanlarının sembolü olan "Trafik Kule"lerini (ATC) hepimiz biliriz ama çoğumuz tam olarak "hava trafik kontrolörleri"nin ne iş yaptığını bilmeyebiliriz.

Hava trafik kontrolörleri; uçakların kalkış, seyrüsefer ve iniş sürecinin tamamının görünmeyen yöneticisidir. Bu süreçlerde ve gökyüzünde uçarken pilotlara rehberlik ederler. Bir cins orkestra şefi gibi davranırlar. Başka deyişle uçuş güvenliğinin temel bileşenleridirler. Onlar olmasa inişte, kalkışta ya da havada kaos olurdu. Aynı zamanda gecikmeleri en aza indirmek için uçakları verimli bir şekilde yönlendirmeleri de gerekir.

Hava trafik kontrolörleri, 24 saat esası ile çalışırlar ve Türk hava sahasındaki sivil, askeri, İHA/SİHA ve VIP trafikler dahil olmak üzere her türlü hava aracının emniyetli bir şekilde sevk ve yönetiminden sorumlu kişilerdir. İşleri streslidir. Hatta dünyanın en stresli 3 işinden biri olduğunu belirtiyorlar. Çünkü binlerce insanın hayatından sorumlu durumdalar. Her zaman maksimum konsantrasyona ihtiyaç duyulan bir iş bu.

Her havaalanındaki kulede çalışmaları yanında, merkezi olarak havaalanları arasındaki ya da transit trafiği yönetmek üzere Ankara Esenboğa'da merkezi bir hava kontrol birimi vardır.

Hava kontrolörleri, ICAO (Dünya) ve EUROCONTROL (Avrupa) tarafından belirlenmiş analitik düşünme yetisi, yabancı dil, işe giriş için 26 yaş sınırı ve uzun yetişme süreci gibi nedenlerle istihdamı ve temini zor bir gruptur.

Havacılık dünyanın ortaklaşa yapmakta olduğu bir faaliyet. Avrupa hava sahasındaki faaliyetleri Eurocontrol yönetiyor. Aşağıdaki bölümde anlattığımız şekilde tahsil edilen paraların içinden, tüm ülkelerdeki hava trafik kontrolörlerinin maliyetlerini de Eurocontrol karşılıyor. Yani maaşlarından emeklilik primlerine, kullandıkları servislerden eğitimlerine varıncaya dek maliyetlerinin tamamı ülkemizin de üyesi olduğu, Brüksel merkezli Avrupa Hava Seyrüsefer Emniyeti Teşkilatı (EUROCONTROL) adlı kuruluş üzerinden ve bir anlamda yaptıkları "hizmet ihracatı" üzerinden karşılanıyor.

Bugün Türkiye'de yaklaşık 2 bin hava trafik kontrolörü bulunuyor. İşe giriş koşullarının, mesleki yeterlilik sınavlarının, eğitim sürecinin, lisanslandırma ve sağlık kriterlerinin pilotlara eşdeğer olduğu kaydediliyor.

Hava trafik kontrolörlerinin taleplerine geçmeden Eurocontrol'ün işleyişini açıklayalım. Avrupa bölgesinde, tüm uçakların herhangi bir hava sahasını geçerken ödeyecekleri (bir nevi ayakbastı parası) ücreti var. Bu ücret merkezi bir teşkilat olarak Eurocontrol tarafından tahsil ediyor. Sonra bu para, ilgili ülkeye (hava sahasının kullanıldığı) aktarılıyor.

Aynı şekilde, ülkemizin uçak sahasını kullanan yabancı uçaklar, bir formülasyonla (uçağın ağırlığı, mesafe vs) hesaplanan geçiş parasını Eurocontrol'e ödüyor. 2023 yılında bu rakam,........

© T24