Diğer

28 Haziran 2024

Yaklaşık 3 yıldır toplum olarak bir travma ve uyum (intibak) sorunu yaşıyoruz. Enflasyon ve enflasyonla birlikte gelen yönetim sorunları öyle bir ortam yarattı ki, uyum sağlamak kolay değil. Bu ortamda bir el, iktisattaki görünmez el gibi, fiyatları, gelirleri, servetleri karıştırdı, yeniden dağıttı.

Yalnızca ekonomik değişkenler değil, örneğin sosyal, siyasi ve toplumsal ilişkiler ve hukuk da yeniden dağıtıldı. Görmek isteyene, görebilene, bunları kimin, kimlerin nasıl yeniden dağıttığı bellidir. Kimin payına ne düştü onu da görüyoruz, giderek daha da net göreceğiz.

Her yeniden dağıtımda ve uyum sürecinde önemli maliyetler de ödenir ve bu maliyetler eşit dağılmaz. Örneğin, emekliler ve ücretliler bu süreçte hem maddi, hem manevi anlamda önemli maliyetler ödediler, ödeyecekler. Şu emekliler olmasa işler kolay olurdu diyenler bile var.

Bu yazıda amacım yaşam kalitesinin, refahın temel unsurlarından olan tüketimin son dönemde nasıl dağıldığına bakmak. Gelir dağılımı bozuldu biliyoruz, acaba tüketim dağılımı ne yöne gitti? Giderek daha mı eşit dağılıyor, yoksa tersine daha mı bozuluyor? Örneğin emeklilerin tüketimden aldığı pay ne yönde gelişiyor?

Gelir dağılımının son birkaç yılda nasıl bozulduğunu daha önce genişçe tartıştım. Örneğin, Uygur (30 Ocak 2024) ve Uygur (18 Ocak 2024). Tüketim dağılımının nasıl değiştiğini Tablo 1’de yer alan verilerden izleyebiliriz.

Tablo 1 Yüzde 20’lik Hane Halkı Gruplarına Göre

Toplam Tüketim Harcamasında Yüzde Pay

Bu tablodaki veriler TÜİK’in her yıl yaptığı “Hanehalkı Bütçe Anketleri”nden derlenmiştir. Belirteyim, 2020 ve 2021 yıllarında Covid-19 salgını nedeniyle bu anketler yapılamamıştır. Tabloyu kısa tutmak için tüm yıllara tabloda yer verilmemiştir. Tablo bilgileri şöyle düzenlenmiştir.

Her yıl için örnek olarak seçilen haneler en düşük gelirliden başlayarak beş adet Yüzde 20’lik gruplara ayrılıyor. Elde edilen sonuçlar, örneğin 2023 yılı için toplam 26,6 milyon hanehalkına genelleniyor. Öyle ki, en düşük gelirli 1.Yüzde 20 grubunda 5,32 milyon, ikinci en düşük gelirli 2.Yüzde 20 grubunda 5,32 milyon ve tüm diğer grupların her birinde de 5,32 milyon hanehalkı var.

En düşük gelirli 1.Yüzde 20 grup, 2011 yılında toplam tüketim harcamasının Yüzde 9,12’sini yapmıştır. Bu grubun toplam tüketim harcaması içindeki payı, dalgalanarak da olsa, özellikle son yıllarda giderek düşmüştür ve 2023’te Yüzde 7,24’e inmiştir. Bu önemli bir düşüştür.

İkinci en düşük gelirli 2.Yüzde 20 grubun da toplam tüketim içindeki payı giderek, daha az da olsa, gerilemiştir. Ortadaki 3.Yüzde 20 grubun payı değişmemiştir. 4.Yüzde 20 grup da payını bir ölçüde arttırmış, ancak asıl önemli artış en yüksek gelirli 5.Yüzde 20 grupta olmuştur.

Şöyle bir sonuç ortaya çıkıyor; en düşük gelirli grubun tüketim payı, enflasyon ve enflasyonun çok kötü yönetilmesi ile, en yüksek gelirli gruba aktarılmıştır. Burada birkaç noktanın altını çizmek gerekir.

1) Bu sonucu önlemek için, Covid-19 döneminde ve sonraki görece yüksek enflasyon döneminde, başka ülkelerde düşük gelirlilere destek transferleri yapılmıştır.

2) Şimdilerde Türkiye’de getirilen yeni vergi ve benzeri mali önlemlerle tüketim dağılımındaki bozulmanın süreceği anlaşılmaktadır.

3) İktisatta, yüksek........

© T24