Diğer

25 Eylül 2025

Bundan tam 102 yıl önceydi, 1923 sonbaharı idi. Almanya’da enflasyon artık hiperenflasyon aşamasına gelmişti. Ödeme aracı olarak çoğunlukla Mark yerine büyük ödemeler için altın, küçük ödemeler için sigara gibi ürünler kullanılıyordu.

İşsizlik yaygındı, alınan bazı önlemlere karşılık üretim artmıyordu. Çünkü aynı anda enflasyonu düşürmek için sıkılaştırıcı önlemler de alınıyordu. Komşularla, özellikle Fransa ile savaş tazminatı nedeniyle ilişkiler gergindi.

Bu ortamda 1918’de başlayan Weimar Cumhuriyeti hükümetleri, ki demokrat merkez partiler oluşturuyordu, ülkeyi zorluklarla yönetmekteydi. Bunu gören diğer partiler hükümete giden yolu açmak için değişik hamleler yapıyorlardı.

Bu hamleleri en çok eski Alman İşçi Partisinden dönüşerek 1920’de kurulmuş olan Nazi Partisi (Nasyonel Sosyalist Alman İşçi Partisi) yapıyordu. Lideri A. Hitler idi. Üyelerinin önemli bölümü asker olan bu parti, silahlı gösterilerden bile çekinmiyordu.

Nazi Partisi 8 Kasım 1923’te Bavyera eyalet Merkezi Münih’te eyalet hükümetini devirme planı yaptı. Devrilen hükümet yerine kendi hükümetini kurmayı kararlaştırdı. Açıkça Hitler önderliğinde darbe yapacaklardı. Moorhouse (2017).

Eyalet hükümetini devirdikten sonra, Münih’ten merkezi hükümetin olduğu Berlin’e, diğer şehirleri de ayaklandırarak yürüyecekler ve merkezi hükümeti de devireceklerdi.

Böylece tüm ülkenin yönetimini ele geçireceklerdi.

Uygun zaman 8 Kasım idi. Çünkü o akşam üzeri Bavyera Eyaleti Hükümet Başkanı Gustav Ritter von Kahr bir bira salonunda (Bürgerbreükeller) vatandaşlara hitap edecek ve sorularını, sorunlarını dinleyecekti.

Plana göre, Başkan Kahr bu salonda tutuklandıktan sonra Münih’teki eyalet resmi dairelerini işgal edeceklerdi. Ancak, bu eyleme yasal bir destek de gerekir diye düşündüler. Aradılar, sordular ve bir yargıç buldular.

Bu kişi Theodor von der Pfordten’di ve Bavyera eyalet mahkemesinde yargıç idi. Kendisi ile konuştular, darbelerine bir yasal dayanak gerektiğini söylediler. Pfordten heyecanlandı, mahkemeye gitti, aşağıdaki kararı yazdı ve altına da imza attı.

“Bavyera Eyaletinin yasal hükümeti, Nazi Partisinin ve lideri Hitlerin kurduğu hükümettir.”

Kendisine sordular: “Bu yeterli olur mu, başka imzalar gerekmez mi?” “Elbette yeterli olur. Ben eyalet mahkemesinin yargıcıyım. Sizler Berlin’e giderken başka........

© T24