Diğer

T24 Haftalık Yazarı

21 Nisan 2024

İnsanın yaşam ve ölüm üzerine merakı, anlam arayışı tarih kadar eski. Şeytan ile anlaşma yapan Faust, ruhsal sancılarından tahtını kaybeden V. Murat hatta en yakınlarını kaybedenler, tarihler boyunca ruhlarla iletişime geçme vaadinde bulunan ispiritizmacılara inanmak istediler. Ruh çağırma seanslarında ruhlar vasıtasıyla masaları hareket ettirenler, resim çizenler, Platon'un Eski Yunanca metinlerini aktaranlar mistik ile bilimselin, materyalist ile maneviyatçının arasında bir yolda varoluşun sınırlarını zorladılar. Batı'da doğan bu arayış, Osmanlı entelektüeline de sıçradı. Peki neydi bu ispiritizmacılık ve Osmanlı döneminde nasıl var oldu? Fol Kitap'tan yayımlanan "Osmanlı'da Ruh Çağırma"nın yazarı Özgür Türesay'ın kapısını çaldım. Türesay, Fransa'da bir araştırma kurumunda Osmanli tarihi alanında ders veriyor. Büyük bir merakla okuduğum kitabı üzerinden ispiritizmacılık, doğaötesi olaylar, dünyada ve Osmanlı'da ispiritizm'in yayılışını ve etkilerini konuştuk.

- Kitabınızı büyük bir merakla okudum. Hemen sormak istiyorum: İspiritizmacılık nedir ve spiritüalizm ile arasındaki farklar nelerdir?

Spiritüalizm ruhun varlığına inanmak olup, insanın vücut ve ruh ikiliğine sahip bir canlı olduğunu savunmaktır. Baska bir deyişle, beden ölse de ruhun baki kalacağına inanmaktır. İspiritizmacılık ise on dokuzuncu yüzyılın ortasında geliştirilmiş, bilimsellik iddiasında bulunan bir kuram. Bu anlamda, spiritüalizmin iddialarını deneysel yollarla bilimsel bir biçimde ispatlayarak ölülerin ruhlarıyla iletişim kurulabileceğini ileri süren sözde bilimsel yeni bir dinî inanıştır.

- İspiritizmacılık, okültizm, ezoterizm, parapiskoloji ve metapsişik olgular günümüz dahil merak edilen ve gizemini asırlardır sürdüren olgular. Bu doğaüstü ve doğaötesi olgular için insanın ölüm ve varlık üzerine anlam arayışı diyebilir miyiz?

Ebru, bütün bu kavramsallastırmalar 1820'lerin sonundan itibaren ortaya çıkmış. Dolayısıyla bazı insanların doğaüstü ve doğaötesi olgulara karşı ilgisi muhtemelen çok eskiden beri var. Adı adı geçen kavramlar on dokuzuncu yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren evrendeki her olguyu bilimsel bir biçimde açıklama isteği ve bunun mümkün olduğuna dair bir inanışın sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu tür olguları yüzyıllarca açıkladığını iddia eden farklı dinlere duyulan inanç sarsıldıkça o dinlerin yerine böyle yeni anlamlandırma kuramları icat edilmiştir diyebiliriz.

- Fotoğraf, telgraf ve telefonun icadı ile ruhlarla iletişim, düşünce okuma, medyumluk arasındaki bağlantı nedir?

Telli ve telsiz telgraf teknolojisindeki ilerlemelerle birlikte insanlar uzak mekanlara haber iletilebildiğini görüyorlar. Fotoğrafın geliştirilmesi ise benzer bir şekilde yanımızda olmayan, çok uzakta bulunan ya da geçmiste kalan insanların yanıbaşımızda görülebilmesi olgusunu olağanlaştırarak hayalet ve ruhların kendilerini göstermelerine dair inancı pekiştirmistir. Telefonun geliştirilmesiyle de çok uzak mekanlara aynı anda fikir, söz, haber iletilebilmesinin görülmesiyle birlikte düşünce okuma, telepati gibi olguların gayet mümkün şeyler olduğuna dair bir inanç yaygınlaşabilmiştir.

- Fransız yazar Allen Kardec, Ruhlar Kitabı'nda ispiritizmacılığın yeni bir din değil bilim olduğunu iddia ediyor. Bu durumda bilimin sınırları içine "ruh"a dair incelemeler girebilecek mi? Yani ruh dinin değil bilimin konusu olabilecek mi?

Bu, ispiritizmacıların temel iddia ve arzusu. İddialarının hepsi ne idüğü belirsiz çarpık mantıklara dayansa da bu iddialardan da feyz alan kimi bilim insanları psikoloji, psikiyatri ve psikanaliz gibi bilimsel disiplinleri kurmuş ve geliştirmişlerdir.

- Sigmund Freud ve Carl G.Jung gizli ilimlerden feyz alanlardan değil mi? Ruhun derinliklerinde keşifler yapmak, sınırları tekrar belirlemek ve psikanaliz kuramının geliştirilmesi için ispiritizmden faydanlandılar mı?

Jung pek çok gizli ilme yakın duran birisi. Freud ise sadece telepatinin var olduğuna inanan ancak yeni kurmakta olduğu psikanaliz disiplininin bilimselliğine halel getirmemek için bunu açıkça dile getirmekten kaçınan, psisik araştırmalara ilgi........

© T24