Yaz tatili başladı, yazlığa geldiniz. Hava inanılmaz sıcak, adeta kaynıyor... Başınıza gelebilecek en kötü şeylerden biri nedir dersiniz? Buzdolabının çalışmaması! Daha yeni almıştık diye düşünüyorsunuz; fakat bir bakıyorsunuz ki 12 yıl olmuş. Zaman gerçekten hızlı geçiyor. Neyse ki evde çok eski bir buzdolabı daha var, 38 yıllık ve gayet güzel çalışıyor. Servis çağırıyorsunuz ve sonuç: Yeni dediğiniz buzdolabı çöp!

Peki, garanti süreleri bitince bu aletler neden bozuluyor? Adeta kendi kendilerini imha ediyorlar. Cevap; plânlı eskitme (planlı eskitme ya da tasarlanmış eskitme olarak da biliniyor). Plânlı eskitme, bir ürünün belirli bir süre sonunda kullanım ömrünü doldurması ve işlevini yitirmesi için bilinçli olarak tasarlanmasıdır. Bu durum, özellikle beyaz eşya, elektronik eşyalar, otomobiller ve hatta moda ürünlerinde yaygın olarak görülüyor.

Ürünlerin kasıtlı olarak kısa ömürlü tasarlanması anlamına gelen bu strateji, tüketicileri sık sık yeni ürünler satın almaya zorlamak için kullanılıyor. Bu da hem ekonomik hem de çevresel açıdan olumsuz etkiler yaratıyor.

***

Birçok ülkede tüketici haklarını korumak için çeşitli yasalar var. Bu yasalar, ürünlerin bilinçli olarak kısa ömürlü yapılmasının haksız bir uygulama olduğunu belirtiyor. Şirketlerin, tüketicilere dürüst ve açık davranmaları gerektiğini öngören bu kanunlar, plânlı eskitmenin, yani ürünlerin belirli bir süre sonra bozulması için tasarlanmasının, tüketici haklarına aykırı olduğunu vurguluyor.

Diyelim ki en sevdiğiniz kahve makineniz, üretici firma tarafından sadece birkaç yıl dayanacak şekilde yapılmış. Kahve makineniz bozulunca, yenisini almak zorunda........

© Sözcü