Münâzarat'ta ağırlık olarak İkinci Meşrutiyet'ten sonra, üstadın Doğu vilayetlerindeki aşiretler arasında yaptığı sohbetler esnasında, üstada sorulan sorular ve üstadın verdiği cevapları yer alıyor. Bu sohbetlerdeki sualler ve cevapları, günümüz fikir dünyasında da hâlen ihtiyaç hissettiğimiz önemli hususları muhtevî olduğunu göz önünde tutarsak; üstadın, "Zaman-ı mazi canibinden Asr-ı Saadet ve müstakbelin tenkidât-ı ukala mahkemelerinden davet olunsam, bazı düzeltmelerle aynı şeyleri göstereceğim" ilanını daha iyi anlıyoruz gerçekten.

"Divan-ı Harb-i Örfî, Münâzarat, Hutbe-i Şamiye" ve diğer bazı irili ufaklı eserleri, yeniden okuyup değerlendirdiğimizde, onun bu ilanındaki haklılığını ve isabetini açıkça görüyoruz.

Üstad, Münâzarat'ın sonuna doğru avâma "Allah'a ısmarladık." dedikten sonra, havas dediği o günün idarecilerine de suallerini ve onlardan bazı isteklerini sıralıyor.

Üstadın, onların:

-"Ne istersin?" suallerine verdiği cevap, her daim tazeliğini ve geçerliliğini muhafaza ediyor.

Cevaba bakalım ki üstad, havas dediği idarecilerden ne istemiş?

"Sözünüzü, fiiliniz tasdik etmek, başkasının kusurunu kendinize özür göstermemek, işi birbirine atmamak, üzerinize vacip olan hizmetimizde tekâsül etmemek, vasıtanızla zâyi olan mâfâtı telâfi etmek, ahvâlimizi dinlemek, hâcetimizle istişare etmek, bir parça keyfinizi terk etmek ve keyfimizi sormak istiyoruz!"

Bir siyasi teşekkül için tam bir program olabilecek bu tavsiyeler ve istekler, ne kadar önemli ve her zaman geçerli değil mi?

Geçen aylarda, buna bir örnek de yaşadık. Dükkânın önünde duruyorum. Mikrofon ve kamera elinde iki genç, bize yaklaşıp bir röportaj yapmak istediklerini söylediler. Sualleri de "Trabzon milletvekillerinden memnun musunuz?" şeklinde idi.

Memnun değilim, dedim. Niçin, diye sordular. Yukarıdaki üstadın metnini ezbere okudum onlara. Özellikle son cümleler "ahvâlimizi dinlemek, hâcetimizle istişare etmek" konularında çok zayıf kalıyorlar,........

© Risale Haber